Akademik Veri Yönetim Sistemi
Dil ve Edebiyat Eğitiminin Temel Kavramları, Kardaş Mehmet Nuri,Koç Raşit, Editör, Pegem A Yayıncılık, Ankara, ss.255-275, 2018
Halk edebiyatı türleri gelenekten geleceğe uzanan kültürel aktarım sürecinde köprü
vazifesi görmesinden dolayı, içinde Türk toplumunun maddi ve manevi değerlerini somut
şekilde yansıtan edebi ürünler barındırmaktadır. Bu aktarım sürecinde kişinin kültürel
değerlerinin farkına varması önem arz etmektedir. Bir milletin geleneği, yaşam şekli ve inanç
yapısı, etkilendiği kültürel normlarla etkileşim halindedir. Bu bağlamda halk kültürünün
aktarımı; bireyin doğumuyla başlayan, aile, okul, arkadaş çevresi ve kitle iletişim araçları gibi
vasıtalarla bireye toplumun mevcut değerlerini gösteren, çevreyle uyumunu sağlayan, yaşam
boyu devam eden bir süreçtir. Bireyler içinde yaşadığı toplumun etno-folklorik değerlerini,
çevresiyle etkileşim içinde bulunduğu süreçte kazanabilmektedir.
Gençlerin ve çocukların, içinde yaşadığı toplumun gelenek – göreneklerini, ahlaki ve
insani değerlerini hoşça vakit geçirerek öğrenmesinde halk edebiyatı türlerinin önemli
görevler üstlendiği söylenebilir. Türk halk edebiyatının özellikleri içinde en önemlisi, belli bir
topluluk ve zümrede yaşayan “halk” a özgü kültür yaratmalarını ve ananeleri, detaylarıyla ve
derinliğine incelemeyi üzerine almış olmasıdır. Halk edebiyatı, soyut öğeler olan mit, masal
ya da efsaneleri de içine almaktadır. Halk edebiyatı konusuna giren söz sanatı ürünleri (türkü,
ağıt, efsane, masal, halk hikayesi vb.) doğduğu andan başlayarak, yayıldığı dönemlere,
muhite, geleneği taşıyanın kişiliğine, ruh hallerine, dinleyici- aktaran ilişkilerine vb.
durumlara göre farklı değerler ve anlamlar barındırır.
“Halk Edebiyatı Eğitiminde Temel Kavramlar” adlı çalışmamızda anonim halk
edebiyatı türleri olan; “Mit, Efsane, Masal, Destan, Dede Korkut Destanı, Halk Hikayesi,
Fıkra, Atasözü, Deyim, Alkış ve Kargışlar, Halk Tiyatrosu, Köy Tiyatrosu, Orta Oyunu,
Karagöz (gölge oyunu) ve anonim halk şiiri türlerinden olan; “Mâni, Türkü, Ağıt, Ninni,
Tekerleme ve Bilmece” başlıkları açıklanıp örneklendirilmiştir. Yukarıda belirttiğimiz halk
edebiyatı türleri çocukları ve gençleri yaşadıkları topluma hazırlayan, toplumun mevcut
değerlerini aktaran edebiyat ürünlerindendir. “Masallar, efsaneler, mitler, türküler, maniler,
halk hikayeleri ve diğer edebi türler, yoğuruldukları toplumun, korku, başarısızlık, ideal ve
inanç gibi ortak duygularını yansıtmaktadır. Burada, bir milletin yaşayışına, alışkanlıklarına,
düşünüş ve duyuş şekline rastlamak mümkündür. Bu bağlamda, çalışmamızda Türk halk
edebiyatının temel kavramları ve bu kavramlar dahilindeki örneklemeler sadeleştirilerek
okurlara sunulmuştur.