Akademik Veri Yönetim Sistemi
4. Uluslararası Sosyal Bilimler Lisansüstü Öğrenci Sempozyumu , Van, Türkiye, 12 - 13 Aralık 2024, ss.15-16
Zengi hânedanlığının bir kolu olan Sincar Zengileri, M.1170-1220 yılları arasında hüküm
sürmüş bir Türk atabegliğidir. Musul'un batısındaki Sincar, Musul hükümdarı İmadüddin
Zengi'nin 1127 yılında başlattığı genişleme seferi sırasında Selçuklulardan ele geçirmiştir.
İmadüddin Zengi'nin 1146 yılında ölümü üzerine Musul ile birlikte Sincar, kısa sürede ikinci ve
üçüncü oğulları I. Seyfeddin Gazi ve Kutbeddin Mevdud'a geçmiştir. Kutbeddin Mevdud'un 1170
yılındaki ölümünün ardından yapılan anlaşmada Sincar, bağımsız bir hükümdar olarak yönetmesi
için en büyük oğlu II. İmadüddin Zengi’ye verilmiştir. II. İmadüddin Zengi’den sonra ise Sincar
atabegliği; Kutbeddin Muhammed, İmaüddin Şahanşah, Celaleddin Mahmud ve Fetheddin Ömer
tarafından yönetilmiştir. Sincar'ı güçlü ve zengin bir şehir haline getiren Sincar Zengileri 1220
yılında Eyyübiler tarafından yıkılmıştır. Sincar Zengi Atabegliği elli yıllık hükümleri döneminde
sekiz tipte sikke bastırmıştır. Atabegliğin bastırdığı sikkelerin tamamı bakır malzemeden
üretilmiştir. Sikkelerin yüzeyinde yazısal, geometrik ve figüratif düzenlemeler bulunmaktadır.
Yazılar, sikkelerin darp bilgilerine ve atabegliğin siyasi bağlılıklarına dair bilgiler içermektedir.
Geometrik bezemeler, daire ve kare gibi basit formlar şeklindedir. Figüratif unsurlarda ise yerel
ve bölgesel gelenekler egemendir. Figürlü süslemelerin insan ve fantastik olmak üzere iki farklı
kullanımı mevcuttur. İnsan figürleri, Roma sikkelerinde yer alan imparator portreleri
biçimindedir. Taklidi bir kullanım olan insan figürlerinin sikkeyi bastıran meliki sembolize ettiği
düşünülmektedir. Sikkeler üzerinde yer alan fantastik figür ise çift başlı kartal tasviridir. Çift başlı
kartal Türk sanatın farklı sanat dallarında olduğunu gibi güç, hâkimiyet, bilgilik vb. sembolik
anlamlarıyla atabegliğin sikkelerinde yer aldığı varsayılmaktadır. Sincar Atabegliğinin
sikkelerindeki tezyinlerine genel olarak bakıldığında ise Anadolu Selçuklu, Danışmetli, Artuklu,
Begteginli, Musul ve Halep Zengi Atabegliklerinin sikkeleri ile biçimsel özellikler
sergilemektedir.
Anahtar Kelimeler: Sikke, Zengi, Bakır.