Akademik Veri Yönetim Sistemi
ISPEC ULUSAL BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR KONGRESİ , Adana, Türkiye, 7 - 08 Eylül 2021, ss.1
Karbon monoksit (CO) gazı yıldızlararası ortamda (ISM) en bol bulunan ikinci moleküldür ve yıldız oluşumunun hammaddesi hidrojen molekülüne (H2) kıyasla gözlenmesi çok daha kolaydır. CO geçişleri arasındaki toplam akı oranı gazın optik derinliği, yoğunluğu ve sıcaklığı hakkında bilgiler verirken aynı zamanda ortamdaki mekanik enerji kaynaklarının (yıldız rüzgarları, süpernova patlamaları gibi) ne olabileceği konusunda da ipuçları verir. Yıldızlararası gaz, toz ve mor-ötesi (UV) radyasyon arasında yakın bir ilişki vardır. Yakın kızıl-öte (NIR) ve uzak-moröte (FUV) emisyonları ortamdaki yıldız popülasyonları ve enerji kaynakları hakkında bilgiler verir. Bu ilişkiyi detaylı bir şekilde araştırmak için çoklu emisyon verisine sahip yakın evrende bulunan bir sarmal galaksi olan NGC 1055 hedef alınmıştır. NGC 1055’in diski üzerinde merkezden geçecek şekilde radyal bir doğrultuda bölge seçildi ve her bir bölge için toplam CO akı değerleri, 12CO(1-0)/13CO(1-0) toplam akı oranı, moleküler gaz kütlesi, gaz yüzey yoğunluğu, 3,6micron, 4.5micron ve FUV akıları ile birlikte yıldızlara ait kütle ve [3,6]-[4,5] rengi elde edilmiştir. Çalışma sonucunda ulaşılan temel sonuçlar şu şekilde özetlenebilir. Toplam CO akısı, gaz kütlesi ve gaz yüzey yoğunluğu galaksi merkezinden olan uzaklık arttıkça azalmaktadır. Seçilen bölgelerin hepsinde (merkeze yakın bir bölge hariç) [3,6]-[4,5] değeri pozitiftir (daha kırmızı). Bu da o bölgelerde baskın olan kızıl-öte emisyon kaynağının genç dev yıldızlar tarafından ısıtılan toz tanecikleri olduğunu göstermektedir. Ancak merkezin güneydoğu kısmında yer alan iki bölgede [3,6]-[4,5] renginin çok daha mavi olması o bölgede yaşlı yıldızların daha baskın halde bulunduğu senaryosunu desteklemektedir. [3,6]-[4,5] rengi kullanılarak hesaplanan yıldızsal kütle ile CO toplam akı değeri kullanılarak gaz kütlesi ve galaksi merkezinden olan uzaklık ile [3,6]-[4,5] rengi arasında bir korelasyon bulunmaktadır. Yıldzsal kütle ile gaz kütlesi arasında güçlü bir pozitif korelasyon var iken yıldızsal kütle (ve gaz kütlesi) galaksi merkezinden olan uzaklık arttıkça azalmaktadır (negatif korelasyon). Uzaklık ile negatif korelasyon gösteren bir başka parametre olan [3,6]-[4,5] değeri de galaksi merkezine yaklaştıkça azalmakta (yani renk daha mavi olmakta) ancak 4 kpc çapa sahip merkezi bölgenin kuzey batı kesiminde çok fazla değişmektedir. Sonuç olarak, incelenen fiziksel özelliklerin neredeyse tamamı galaksi merkezinden olan uzaklığa bağlı olarak değişim göstermekte, galaksinin eteklerinde daha genç yıldız toplulukları bulunurken galaksi merkezine doğru gidildikçe yaşlı yıldız popülasyonu artmakta ve 4 kpc’lik merkezi bölgenin güneydoğu ve kuzeybatı kısmında yıldız popülasyonları bakımından bir farklılık bulunmaktadır. Bu çalışma ile birlikte sarmal bir galaksinin diski boyunca, CO, NIR ve FUV verileri kullanılarak, moleküler gaz, toz ve yıldız popülasyonları arasındaki ilişki ilk kez detaylı olarak incelenmiştir.