Erken Dönem Cumhuriyet Türkiyesinde Kütüphaneler


Topuz E.

Erken Cumhuriyet Kurumları, Bekir Koçlar,Salim Gökçen,Kemal Yakut, Editör, Siyasal Kitabevi, Ankara, ss.625-659, 2025

  • Yayın Türü: Kitapta Bölüm / Araştırma Kitabı
  • Basım Tarihi: 2025
  • Yayınevi: Siyasal Kitabevi
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Sayfa Sayıları: ss.625-659
  • Editörler: Bekir Koçlar,Salim Gökçen,Kemal Yakut, Editör
  • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Modern dünya, “ilim ma’luma1 değil ma’kule2 tabidir” önermesini öncül kabul ederek gündemini gelenekten ziyade gelecekten hareketle tayin etmiştir. Dolayısıyla teamüllerden ziyade tahayyüleri dikkate alarak oluşturulan tarihi tecrübe, ihyanın değil icadın konusu olmuştur. Tecrübenin tedvininden ibaret kitaplar da bahse konu anlayışın çerçevesinde te’lif edilmişler ve kütüphaneler de ekseriyetle bu eserlerden oluşturulmaya başlanmıştır. Yazının icadıyla birlikte ortaya çıkan kayıt merkezleri, kütüphanelerin ilk örneklerini oluşturulmuştur. Öncelikle kil tablet, deri ve parşömen gibi malzemeler üzerine yazılan bilgiler, malzemenin taşınmasında ve muhafazasındaki zorlukları nedeniyle, kâğıdı icat ettirmiştir. Kâğıdın keşfi, bilinenlerin yarının kuşaklarına aktarılmasında önemli bir adım olmuştur. Maddi veçhesinin çok fazla bilginin kaydına müsait olması ve taşınmasının da hem tabletlere hem de deri ve parşömen tomarlarına nazaran daha uygun olması, bilginin kamusallaşmasına ve kurumsallaşmasına dolayısıyla kütüphanelerin ortaya çıkmasına kapı aralamıştır. Ancak kâğıt üretiminin kısıtlı, istinsah faaliyetleri ile uğraşan müstensihlerin azlığı ve okuma-yazma etkinliğinin belli çevrelerle kayıtlı kalması gibi olumsuzluklar kitap sayılarını asgari bir seviyede tutmuş, böyle bir tablo da halka açık kütüphane olgusunu ötelemiş, şahsa ve kuruma ait kütüphaneleri sınırlandırmıştır.