Akademik Veri Yönetim Sistemi
8TH INTERNATIONAL CONFERENCE ON GLOBAL PRACTICE OF MULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC STUDIES, Dubai, Birleşik Arap Emirlikleri, 25 - 29 Eylül 2024, cilt.1, sa.1, ss.369-375
Bilimsel çalışmalarda, değişkenler arasındaki ilişki incelenmek istendiğinde, bu ilişkiyi belirlemek üzere modeller oluşturulabilir. Başta istatistik ve ekonometri olmak üzere, sağlık bilimleri, epidemiyoloji ve diğer birçok disiplinlerde, nedensel (sebep-sonuç) ilişkilere dayalı modeller oluşturulmakta ve bunların analizlerinin yapılması istenmektedir. Nedensel ilişkileri analiz etmede, standart (çoklu) regresyon analizi yaygın kullanılan analiz yöntemlerinden birisidir. Ancak bu analiz yönteminin uygulanabilmesi için bazı varsayımlar veya ön şartlar gereklidir. Bu varsayımlardan birisi de bağımsız değişkenlerin hatasız ölçülmüş olduğu varsayımıdır. Enstrümantal değişken (Instrumental varaibles, IV) yöntemleri veya Enstrümantal değişken (IV) analizi, temel varsayımların karşılanmış olması koşuluyla, ölçülemeyen (unmeasured) veya karıştırıcı (confounding) etkileri ele almak için yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada, istatistik analizlerdeki enstrümantal değişkenler genel özellikleriyle açıklanarak, konunun anlaşılmasına katkı sağlamak amacıyla bir uygulama yapılmıştır. Uygulamada materyal olarak hipotetik veri seti kullanılmıştır. Hipotetik veri seti 4 değişkenden oluşmuştur. Bebeklerde doğum ağırlığı bağımlı değişken olarak alınmış, anne yaşı ise bağımsız değişken olarak alınmıştır. Hamilelikte günlük sigara kullanımı (X, adet) ile bebek doğum ağırlığı arasındaki ilişki için sigara fiyatı (TL/adet) enstrümantal değişken olarak alınmıştır. Çalışma sonucunda enstrümantal değişken analizinin, varsayımlarının sağlanması durumunda, güçlü analiz yöntemlerinden birisi olduğu, ancak varsayımlara karşı duyarlı olduğu vurgulanmıştır. Ayrıca enstrümantal değişken analizinin etkinliğinin, enstrümantal değişkenler ile endojen değişkenler arasındaki ilişkinin derecesi ile yakından ilişkili olduğu ve bu değişkenler arasında zayıf ilişki olması durumunda, tahminlerin standart hatasının büyüyeceği ve bunun sonucunda da güven aralığının genişleyebileceğine dikkat çekilmiştir.