Akademik Veri Yönetim Sistemi
ULUSLARARASI DİLBİLİM VE KARŞILAŞTIRMALI EDEBİYAT KONGRESİ -II, Mardin, Türkiye, 15 - 16 Mayıs 2025, ss.188, (Özet Bildiri)
Bu çalışmada yakın tarihte köyden kenar mahallelere, kenar mahallelerden kent merkezlerine doğru gerçekleşen göç hareketlerinin sonucu olarak dilsel(anlam) değişim örneği “mahalle” sözcüğü özelinde tartışılmıştır. Dil canlı bir mekanizma olduğundan toplumsal olaylar sonucunda şekil-sesanlam yönünden dönüşüme uğrar. Toplum yaşamında yaşam mekânları değiştikçe değişimle birlikte kültürel ve dilsel değişim-dönüşümler de görülür. Kırsal yaşamdan kent yaşamına geçişin sonuçlarından biri de dildeki sözcüklerin zihindeki kavram karşılıklarının değişmesi ve bu değişimin geleneklere de yansımasıdır. Son yıllarda kentleşme arttıkça “mahalle çeşmesi, mahalle bakkalı, mahalle camisi, mahalle kahvesi, mahalle maçı, mahalle düğünü, mahalle ağzı, mahalle giyimi” gibi kavramlar da dönüşerek kültür üreten mekân ve eylem olmaktan çıkmaya başlamıştır. Yine “mahalleli, mahalle, abisi, mahalle baskısı, mahallenin çocukları, mahallenin namusu” gibi kavramlar anlamsal zayıflama ve mekânsal daralmalar sonucunda anlamsal yoğunluğunu kaybederek toplumsal normlar üretme özelliklerinden uzaklaşmışlardır. Önceleri giyim, konuşma, komşuluk ilişkileri başta olmak üzere homojen kültürel ortaklığı olan mahalle halkı günümüzde heterojen bir topluluğa dönüşmüştür. Modern tarz bir şehirleşme, fiziki ve mimari gelişim beraberinde kültürel ve dilsel dönüşümü de getirir. Toplumsal olgu ve olayların uzun yıllara yayılan doğal bir sonucu olan bu durum, araştırma sahasında meydan gelen bir doğal afet olan 2012 Van-Erciş Depremi sonrasında hızlı bir şekilde gerçekleşmiştir. Deprem sonrası yoğun yer değişiklikleri, tarihsel süreçte yaşanan makro göçlerin mikro bir örneği olarak düşünüldüğünde coğrafi sınırlar idari ve siyasi sınırlarla belirlenmiş olsa da kültürel coğrafi dağılımın bu sınırların ötesinde olduğu görülür. Bu çalışma, araştırma sahasında (VanEciş) “mahalle” kavramının normalden çok hızlı bir şekilde anlamsal dönüşüm sonucunda aile, annebaba evi anlamlarına dönüşme sürecine ilişkin örneklere odaklanmıştır. Bu dönüşüm, Erciş’ten başka şehirlere gidenler ve başka şehirlerden Ercişli olmayıp herhangi bir nedenle Erciş’e uzun süreli gelenler için de gerçekleştiğinden dil ve kültür çalışmalarında alan-saha seçiminin coğrafi sınırlar yerine kültürel dağılım ve sosyal gruplar ölçütüyle belirlenmesinin gerekliliği tartışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Dil, Anlam, Kültür, Değişim, Mahalle