Anadolu Sözlü Geleneğinde Seyirci Faktörünün Karşılaştırmalı Bir Analizi: Âşık ve Dengbêj Örneği

Creative Commons License

Barlık M. M.

II - INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON LITERATURE, CULTURE AND LANGUAGE , Ankara, Türkiye, 9 - 10 Haziran 2023, ss.141

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.141
  • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Tarih boyunca ulusların Sözlü edebiyatı, hikâye anlatıcıları, âşıklar, saz şairleri, ozanlar ve şair icracılar tarafından yaratılmış, korunmuş, geliştirilmiş, icra edilmiş ve nesillere aktarılmıştır. Türk ve Kürt sözlü edebiyatı örneğinde, sözlü geleneğin bu sanatçıları Âşıklar ve Dengbêjlerdir. Âşıklar her dönem Türk Sözlü geleneğinin kaçınılmaz bir parçası olmuştur. Günümüz Kürtçe Sözlü kültürü ise ‘dengbêj geleneği’ ile koruna gelmiştir. Âşık’ın Sözlü gelenekteki anlamı, söz söylemede, ona eşlik eden ‘'sazında’ ve icrada usta sanatçı iken ‘dengbêj,’ sözlü gelenek kapsamındaki sözlü metinlere ve kendine ait özgün lirik eserlere sesiyle hayat veren sanatçı anlamındadır. Hem Âşık hem de Dengbêjler için sunum, hitap eden ile dinleyiciler arasında yüz yüze sosyal bir aktivitedir. Âşık ve Dengbêj’in icra tarzları arasında farklılıklar olduğu gibi, sunumlar sırasında izleyicilerin de farklı yansımaları vardır. Bu çalışmanın amacı, Âşık ve Dengbêjlerin sözlü performanslarında izleyici faktörünün karşılaştırmalı bir analizini yapmak ve belirlenen farklılıkların kültürel bağlantılarını belirlemektir. 

Throughout history, the Oral literature of nations has been created, preserved, developed, performed and transferred to the generations by storytellers, troubadours, minstrels, bards and poet-singers. In the case of Turkish and Kurdish oral literature these artists of oral tradition are Âşıks and Dengbêjes. Âşıks have always been an inevitable part of Turkish Oral culture, and the current Kurdish Oral culture has been preserved by ‘dengbêj tradition’. The connotation of ‘âşık’ in oral tradition is someone who is a master of words, his accompanying instrument ‘saz’ and performance, while ‘dengbêj’ means someone who gives life to the oral texts of oral tradition and his own lyrics songs by his/her voice. For both Âşık and Dengbêj, performance is the final manifestation of the art of ‘Oral Tradition’; the live social activity when the addresser and addressee are face to face. As there are differences between the performing styles of Âşık and Dengbêj, there are different reflections of their audience during the performances. The aim of this study is to make a comparative analysis of the audience factor during the oral performances of Âşık and Dengbêj and to determine the cultural context of the specified differences of similarities.