Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yedinci Uluslararası İsrail ve Yahudilik Çalışmaları Konferansı , İstanbul, Türkiye, 7 - 09 Aralık 2023, ss.23
Aydınlanma hareketi etnik manada gayri mütecanis Avrupa’nın dinî ve siyasî kültürünü alt üst etmekle kalmamış aynı zamanda mütecanis Yahudilerin akidesini de parçalamıştır. Her ne kadar çeşitli mezhep ve meşrep farklılıklarına sahip olsa da Yahudiler, “Haskala” olarak takdim edilen aydınlanmayla ikiye bölünmüşlerdir. Bir tarafta İbrahim’in duasına ve Musa’nın ahdine sadık çeşitli mezhepleriyle Yahudilik, diğer tarafta binlerce yıllık duanın ve ahdin misdakını yerinden ederek yeniden tanımlayan seküler Yahudilik. Hakikatle temasın mezkûr duaya ve ahde sadakatte değil aydınlanmanın aklına itimatta olacağını ihsas ettiren seküler Yahudiler, özlemini duydukları yurtlarının ve müstakil devletlerinin müjdecisi olarak “Siyonizmi” icad edeceklerdir.
Haskala, ayrıntında aydınlanma idesinin kutsadığı dil,
kültür ve tarihin terkibinden müteşekkil ve sadece kendine ‘human’ olan
“hümanizmin” perde kaldırıldığında ise mezkûr izmin aynası olan “nasyonalizmin”
bir tezahürüdür. Haskala ile birlikte bazı Yahudiler için ölçüt artık “duaya
sadakat ve ahde vefa” değil “aklın kutsadıklarına itimad” olmuştur. Prusya,
Avusturya ve Fransa imparatorluklarında dil, kültür ve tarihi kutsayan
okullarıyla ve cemiyetleriyle bulundukları dünyanın kodlamalarını takdir ve
taklid ederek kendilerini ihtilal sonrası yeni dünya düzeninin bir parçası
olarak benimsetmeye çalışan aydınlanmacı Yahudiler 20. yüzyılın ilk çeyreğinde
Osmanlı dünyasında da kendilerine yer edinmeye başlamışlardır.
Duaya ve ahde muhalif olarak takdir ve taklid ettikleri
dünyadan 19. yüzyılın son çeyreğinde dışlanmaları, Haskala’nın gerçek yüzü olan
nasyonalizmin beslediği Siyonizmi ortaya çıkarmıştır. Siyonizm, asırlardır
kendilerini hor görenlere karşı değil hoş görenlere karşı gelişen bir fikir ve
eylem hareketi olmuştur. Bu hareket paralelinde 20. yüzyılın ilk yarısında
başta Selanik olmak üzere çeşitli Osmanlı kentlerinde farklı bahanelerle
okullar ve cemiyetler kurmuşlardır. Hareketin hedefi Kudüs ve çevresini ele
geçirip asırlardır süren sürgüne son vermektir.
Tebliğimizde Yahudi aydınlanması “Haskala” ile
“Siyonizm” arasındaki ilişki biçimine vurgu yapılarak mezkûr irtibatın Osmanlı
Devleti’ndeki tesirlerine odaklanılacaktır. Bu çaba, disiplinler arası bir
iletişimle yoğrulacağından dolayı konuya ilişkin araştırma eserler taranacak
özgünlük ise arşiv belgeleri üzerinden sağlanacaktır
The
Enlightenment movement not only overturned the religious and political culture
of Europe, which was ethnically heterogeneous, but also destroyed the creed of
the homogeneous Jews. Although Jews have various sectarian differences, they
have been divided into two by the enlightenment, which is presented as
“Haskala”. On the one hand, Judaism, with its various sects loyal to the prayer
of Abraham and the covenant of Moses, on the other hand, secular Judaism, which
redefines the covenant of thousands of years of prayer and covenant by
displacing it. Secular Jews who make it known that contact with the truth will
be based on the mind of enlightenment, not on faithfulness to the
aforementioned prayer and covenant, will invent “Zionism” as the harbinger of
their homelands and independent states that they long for.
Haskala is
a manifestation of “humanity", consisting of the fusion of language,
culture and history, blessed by the idea of enlightenment in detail, and which
is only ‘human’ to itself. When the curtain is lifted, it is a manifestation of
“nationalism”, which is the mirror of humanity. With Haskala, the criterion for
some Jews is no longer “faithfulness to prayer and faithfulness to the
covenant”, but “trust in what the mind has blessed”. The enlightenment Jews
tried to make themselves accepted as a part of the new world order after the
revolution by appreciating and imitating the codifications of the world they
were in with their schools and societies that sanctified language, culture and
history in the Prussian, Austrian and French empires. In the first quarter of
the twentieth century, they began to gain a place for themselves in the Ottoman
world.
Their
exclusion from the world, which they admired and imitated in opposition to
prayer and the covenant, in the last quarter of the nineteenth century revealed
Zionism, which is the true face of Haskala, nurtured by nationalism. For
centuries, Zionism has been a movement of ideas and actions that has developed
not against those who despise themselves, but against those who tolerate them.
In parallel with this movement, in the first half of the twentieth century,
they established schools and societies under different pretexts in various
Ottoman cities, especially Thessaloniki. The goal of the movement is to capture
Jerusalem and its surroundings and put an end to centuries of exile.
In our
communiqué, the form of relationship between the Jewish enlightenment “Haskala”
and “Zionism” will be emphasized and the effects of this connection in the
Ottoman Empire will be focused Decently. Since this effort will be Decoupled by
an interdisciplinary communication, the research works related to the subject
will be scanned and the originality will be provided through archival
documents.