Akademik Veri Yönetim Sistemi
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, cilt.30, sa.2, ss.599-631, 2021 (Hakemli Dergi)
Bilindiği gibi bazı ayetleri yorumlamada birtakım zorluklar yaşanmaktadır. Bunların
başında da mecaz içerikli ve müteşâbih ayetler gelmektedir. Kur’ân’ın yoğun bir şekilde
mecazı kullandığı ve onda gayba taalluk eden ayetlerin (müteşâbih) büyük bir yekün teşkil
ettiği göz önüne alındığında konunun önemi ortaya çıkmaktadır. Büyük oranda bu ayetlerde
Kur’ân kendi bütünlüğü içerisinde ele alınmadığı ve anlatım üslubu iyice bilinmediğinden
anlama problemi aşılamamaktadır. Hâlbuki Kur’ân aşkın olandan içkin olana, beşeri teamülleri ve yapıyı esas alarak inmiş bir kelamdır. Dolayısıyla Kur’ân ayetlerini din bütünlüğü
içerisinde, beşerin teamülleri ve doğasını bilmekle ve Kur’ân’ın bu doğayla uyumunu kurmakla anlamak mümkündür. Kur’ân’da mecazın temsilî anlatımı çok yoğun kullanılmaktadır.
Müteşâbihlerin bir kısmı özellikle ilahî sıfatlarda temsilî anlatım hâkim olduğu, bu konuda
insan biçimci bir anlatımın tercih edildiği söylenebilir. Bu, “ḳıyasü’l-ġâib ʿale’ş’şâhid” yani
“bilinmeyen bir dünyayı bilinen dünyanın olgularına benzeterek anlatmak” olarak tanımlanır. Kur’ân’ın bu yolla gaybî hakikatleri ve psikolojik durumları bize kavratmakta olduğunu,
bu anlatımla insan ufkunu aşan gaybî ve psikolojik durumları anlaşılır kıldığını, dinî hakikatleri zihne yaklaştırdığını söylemek mümkündür. Makalemiz mecaz konusunda, mecazı, mecazın hakikatle ilişkisini ve sadece mecazın kastedildiği bazı ayetleri ve özellikle temsilî
anlatımı ve bundan da kâmin (gizli) temsili irdelemiş, müteşâbih konusunda ise müteşâbihi,
müteşâbihleri muhkemlere irca etme, Kur’ân’ın üslup ve âdetini göz önüne alarak müteşâbihi bir metodoloji dahilinde anlamaya çalışma yoluna gitmiştir