Hanehalkı Kartlı Ödeme Endeksi ve Dolaylı Vergi Geliri Arasındaki İlişki


Keskin Ö.

Dijital Finans Alanında Güncel Araştırmalar, Dr. Öğr. Üyesi Hilal Ok Ergün,Doç. Dr. Tolga Ergün, Editör, Özgür Yayınları, Gaziantep, ss.43-60, 2025

  • Yayın Türü: Kitapta Bölüm / Araştırma Kitabı
  • Basım Tarihi: 2025
  • Yayınevi: Özgür Yayınları
  • Basıldığı Şehir: Gaziantep
  • Sayfa Sayıları: ss.43-60
  • Editörler: Dr. Öğr. Üyesi Hilal Ok Ergün,Doç. Dr. Tolga Ergün, Editör
  • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Türkiye’de elektronik ödeme sistemleri hızla gelişip banka kartlarıyla yapılan ödemelerin tutarı hızla artarken merkezi yönetim bütçesinin temel gelir kalemlerinden biri olan dolaylı vergi geliri de hızla artmaktadır. Dolayısıyla Türkiye’de kamu harcamalarının finansmanında elzem olan dolaylı vergi gelirindeki artışta kartlı ödemelerin etkilerini araştırmak ve bu doğrultuda politika önerileri sunmak dikkate değer bir konu olma niteliği taşımaktadır. Çalışmada hanehalkı kartlı ödeme endeksinin değerindeki değişimin dolaylı vergi geliri tutarındaki değişime etkilerini belirlemek amaçlanmıştır. Analizde 2015 Nisan-2024 Kasım dönemini kapsayan aylık veri seti kullanılmış ve sırasıyla Fourier-Shin eşbütünleşme ve Fourier Toda-Yamamoto nedensellik testleri uygulanmıştır. Analiz bulgularına göre hanehalkı kartlı ödeme endeksinde yaşanan %1’lik yükseliş, dolaylı vergi gelirini uzun dönemde yaklaşık %0,91 kadar, kısa dönemde ise yaklaşık %0,34 kadar yükseltmektedir. Bu pozitif ilişki, hanehalkı kartlı ödeme endeksinden dolaylı vergi gelirine doğru olduğu tespit edilen tek yönlü güçlü nedensellik bağlantısıyla da desteklenmiştir. Bulgu doğrultusunda Türkiye’de kamu harcamalarının finansmanında elzem olan dolaylı vergi gelirlerini artırabilmek için toplumun büyük bölümünün kart kullanımını daha fazla benimseyip alışkanlık haline getirebilmesine ve yeni nesil kartlı ödeme yazılımlarını kullanan işletme sayısının artırılabilmesine yönelik adımlar atılması önerilmektedir. Bulgu ve önerileriyle bu çalışmanın politika yapıcılara, konu ile ilgilenen araştırmacılara ve Türk bankacılık sektöründeki diğer tüm paydaşlara faydalı olması ve bir bakış açısı kazandırması beklenmektedir.

While electronic payment systems are developing rapidly in Türkiye and the amount of payments made with bank cards is increasing rapidly, indirect tax revenue, which is one of the main revenue items of the central government budget, is also increasing rapidly. Therefore, investigating the effects of card payments on the increase in indirect tax revenue, which is essential in financing public expenditures in Türkiye, and providing policy recommendations in this context is a noteworthy issue. The present study aims to determine the effects of changes in the Household Card Payment Index on changes in indirect tax revenue. The analysis employs a monthly dataset covering April 2015 to November 2024, applying Fourier-Shin cointegration and Fourier Toda-Yamamoto causality tests. The findings indicate that a 1% increase in the Household Card Payment Index raises indirect tax revenue by approximately 0.91% in the long run and 0.34% in the short run. This positive relationship is further supported by a strong unidirectional causality from the Household Card Payment Index to indirect tax revenue. Based on these findings, it is recommended to implement measures aimed at encouraging broader adoption and habitual use of card payments across society, as well as increasing the number of businesses utilizing new-generation card payment technologies. These steps could significantly enhance indirect tax revenue, which is crucial for financing public expenditures in Türkiye. The study's findings and recommendations are expected to provide valuable insights for policymakers, researchers, and all stakeholders in the Turkish banking sector.