III. INTERNATIONAL ETHICS CONGRESS, Ankara, Türkiye, 10 - 12 Ekim 2021, ss.210-215
Hiç kuşkusuz aile, akran ilişkileri ve aile dışı yetişkinler dahil olmak üzere çeşitli sosyal ilişkiler bireyin ahlaki gelişimine katkıda bulunmaktadır. Fakat eğitim ve dolayısıyla öğretmenler de bireylerin ahlaki gelişimi konusunda merkezi bir yerde bulunmaktadır. Öyle ki eğitim, öğrencilerin farklı kapasitelerini sistematik olarak geliştirmeyi hedeflediği gibi onların ahlaki gelişimlerini de hedeflemektedir; çünkü insanların bilişsel anlamda gelişmesi gerektiği gibi ahlaki anlamda da gelişmesi gerekmektedir. Kaldı ki eğitim süreci önemli ve öğretmen davranışları ahlaki olanla doğrudan ilgilidir. Sözgelimi, bir öğretmen bir öğrenciden başka bir öğrenciyle bir şey paylaşmasını istediğinde, bir anlaşmazlık sonucunda öğrenciler arasında karar verdiğinde, öğrenciler arasında başarı sıralamasını belirlediğinde veya bir öğrencinin sağlığını başka bir öğretmenle tartıştığında hep ahlaki hususları dikkate almak durumundadır; çünkü bütün bu seçeneklerde hep ahlaki huşular mevcuttur. Öğretmenin davranışı her zaman ve her şekilde ahlaki bir meseledir. Yalnızca bu nedenle, öğretmenlik son derece ahlaki bir faaliyettir ve öğretmenin ahlakı, öğrencinin ahlakı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Öğretmen, öğrenciler için bir modeldir; dürüstlük, adil oyun, başkalarını düşünme, hoşgörü ve paylaşma gibi özellikleri öğrenci tarafından taklit edilerek öğrenilir.
Başka bir deyişle, öğrenci öğretmenin sınıfta yaptığı bu eylemleri adeta gözlemleyerek, taklit ederek ve tartışarak öğrenir. O nedenle öğretmenin salt ‘etik konuşmak’ yerine ‘etik davranmak’ gibi bir sorumluluğu vardır. Sözgelimi, ‘X’e ahlaklı olmayı öğretiyorum’ veya ‘X ahlaklı olmayı öğreniyor’ önermelerinden hareketle denilebilir ki ‘bir şey yapmak’ ile ‘bir şey olmak’ birbirinden farklı şeylerdir. 'X'i yapmak X olmak değildir. Öğretmenin tutumu veya davranış biçimi aslında ‘gizli bir müfredat’ gibidir; ve öğrencinin ahlaki gelişimini doğrudan etkilemektedir. Elbette öğrencide ahlaki bir gelişimin meydana gelmesi ile öğretmenin davranış biçimi veya pedagojik tutumu arasında doğrudan bir ilişki vardır. Söylenilenlerin öğrenci tarafından içselleştirilebilmesi; başlangıçta öğrencinin dışında olduğu varsayılan değerlerin, öğrencinin düşünce ve eylemlerine dahil edil başlangıçta bireyin dışında olduğu varsayılan değerlerin, bireyin düşünce ve eylemlerine dahil edilmesi için öğretmenin birtakım niteliklere sahip olması kaçınılmazdır. İyi ahlaki karakter olan (bir) öğretmen; (i) öğrencilerine belli bir ahlaki ilgi gösterir (ii) Öğrencilerin entelektüel veya duygusal gelişimlerine karşı hassasiyet içeren eylemlere sahiptir (iii) Ahlaki ifadeleri ile eylemleri arasında bir uyum sergiler (iv) Kendine ve başkalarına hareket alanı tanır (v) Kendi eylemleri üzerinde derin düşünme ve akıl yürütme becerisini gösterir (vi) Başkaları için (toplumsal yarara uygun olacak şekilde) kendi davranış ve duygularını düzenler (vii) Empati kurma ve sorumluluk alma gibi niteliklere sahip olur.