TECTONIC GEOMORPHOLOGY OF THE MAKU FAULT

Creative Commons License

Mutlu S., Kul A. Ö., Sağlam Selçuk A.

ASES INTERNATIONAL VAN SCIENTIFIC RESEARCH CONFERENCE, Van, Türkiye, 22 - 24 Eylül 2023, ss.43-44

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Van
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.43-44
  • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Deprem küresel ölçekte güçlü ve yıkıcı doğa kaynaklı olaylar arasında yer almaktadır. Depremlere kaynaklık eden fayların aktif fay/fay zonlarının karakteristiğini anlamak bilimin uğraştığı zorlu ve kompleks alanlardan biridir. Fay araştırmalarında jeofizik, jeodezik, paleosismolojik ve morfometrik indis yöntemi vb. birçok yöntem kullanılmaktadır. Bu çalışmada Maku Fayının göreceli tektonik aktivitesini ortaya koymak adına morfometrik indis yöntemleri (Hipsometrik integral ve eğri, Dağ önü eğriliği, Vadi tabanı genişliğinin vadi yüksekliğine oranı, Akarsu uzunluk eğin indeksi, Yüzey pürüzlülüğü, Kanal diklik indeksi) kullanılmıştır. Doğu Anadolu Kısalma Bloğu’nun önemli neotektonik özelliklerinden birisi birbirlerine paralel gelişen ve deformasyonu aralarında paylaştıran sağ/sol yanal doğrultu atımlı fayların varlığıdır. Bu deformasyon alanı içerisinde baskın olarak sağ yanal doğrultu atımlı faylar yer almaktadır. Çalışma alanını kapsayan Maku Fayı ise ülkemiz sınırları içerisinde yer alan Doğubayazıt Fayı’nın devamıdır. İran’ın kuzeybatısındaki bölgede yer alan sağ yanal doğrultu atımlı Maku Fayı bölgenin tektonik çerçevesinde önemli rol oynamaktadır. Yaklaşık 90 km uzunluğunda olan Maku Fayı Ağrı Dağı’nın kuzeyinde yer alan Bazergan köyünden itibaren başlayarak saat yönünde bir hat çizerek Karaziyaeddin yerleşim biriminde sonlanır. Tarihsel ve aletsel sismik etkinliği bulunan Maku Fayı topoğrafya üzerinde net bir şekilde takip edilebilmektedir. Maku Fayı üzerinde gözlenen morfotektonik belirteçler, ötelenmiş akarsu, ötelenmiş sırt, fay sarplıkları ve basınç sırtlarıdır. Morfometrik indis çalışmalarında Maku Fayı kuzeybatıdan güneydoğuya (M1,M2 ve M3 segmentleri) doğru 3 alt segmente ayrılmıştır. Bu segmentler üzerinde gerçekleştirilen morfometrik indisler ile deformasyon paylaşımı ve bölgesel tektonik konum içerisinde tektonik aktivite değerlendirmesi yapılmıştır. Morfotektonik belirteçler ve morfometrik indis sonuçlarına bağlı olarak çalışma alanının son derece genç bir topoğrafyaya sahip olduğu ve aktif olarak yükseldiği görülmektedir. Bölgedeki deformasyonun ve yükselme hızının özellikle orta segmentte (M2) fazla olduğu belirlenmiştir.

Earthquakes are among the most powerful and destructive natural phenomena on a global scale. Understanding the characteristics of active faults/fault zones of faults that are the source of earthquakes is one of the challenging and complex areas of science. Many methods such as geophysical, geodetic, paleoseismological and morphometric index methods are used in fault studies. In this study, morphometric index methods (Hypsometric integral and curve, Mountain front curvature, Ratio of valley floor width to valley height, Stream length gradient index, Surface roughness, Channel steepness index) were used to reveal the relative tectonic activity of the Maku Fault. One of the important neotectonic features of the Eastern Anatolian Shortening Block is the presence of right/left lateral strike-slip faults that develop parallel to each other and share the deformation between them. Right-lateral strike-slip faults are dominant in this deformation area. The Maku Fault, which covers the study area, is the continuation of the Doğubayazıt Fault within the borders of our country. Located in the northwest of Iran, the right-lateral strike-slip Maku Fault plays an important role in the tectonic framework of the region. The Maku Fault, which is approximately 90 km long, starts from the village of Bazergan in the north of Mount Ararat, draws a clockwise line and ends at the settlement of Karaziyaeddin. The Maku Fault, which has historical and instrumental seismic activity, can be clearly traced on the topography. The morphotectonic markers observed on the Maku Fault are offset streams, offset ridges, fault steepnesses and pressure ridges. In the morphometric index studies, the Maku Fault was divided into 3 sub-segments from northwest to southeast (M1, M2 and M3 segments). With the morphometric indices performed on these segments, deformation sharing and tectonic activity within the regional tectonic position were evaluated. Based on the morphotectonic markers and morphometric index results, it is seen that the study area has an extremely young topography and is actively uplifted. It is determined that the deformation and uplift rate in the region is especially high in the middle segment (M2).