Research Information System
SANAT TARIHI DERGISI, vol.32, no.1, pp.103-139, 2023 (ESCI)
Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan ve tarihi kaynaklara göre “Tao-Klarceti”
olarak bilinen; Artvin ile kısmen Erzurum ve Ardahan illerini kapsayan bölgede, 8. ve 14.
yüzyıllar arasında Bagratlı Gürcü hanedanlığının egemen olduğu görülmektedir. Bölgede
4. yüzyıldan itibaren yayılım göstermeye başlayan Hıristiyanlık inancı, dini mimariye de
yansımıştır. Yapıların plan özelliklerinin yanı sıra süsleme anlayışında da çeşitli değişimler
yaşanmıştır. Figürlü (dini kişiler, hayvanlar) ve dini semboller ağırlıklı konuların ele alındığı
sahneler dışında, geometrik ve bitkisel motiflerin de kullanıldığı Tao-Klarceti mimarisine
ait bezeme programında, bitkisel kompozisyonlar önemli bir yer tutmaktadır. Bu gelenek
bölgedeki en eski Hıristiyanlık anıtlarından olan manastır kiliseleri ile başlayarak Orta Çağ
boyunca devam etmiştir. Manastır kiliselerinin cephelerinde, palmet ve rumi motiflerinden
oluşan bitkisel bezeme kompozisyonları dikkat çekmektedir. Yapıların bünyesinde yer
alan bu motifler, komşu sanat çevresiyle karşılaştırıldığında etkileşim unsurlarının varlığı
da dikkat çekici boyutlara ulaşmaktadır. Makalede, Artvin ve Erzurum illerinde bulunan
ve günümüze kadar sağlam gelebilmiş Gürcü Hıristiyan dini mimarisine ait yapılarda
tespit edilen palmet motifi örnekleri üzerinde durulmaktadır. Motifin form özellikleri
irdelenmekte, yapılardaki kullanım şekline dair bilgiler sunulmaktadır. Başta, motifin terim
anlamına vurgu yapılmış ve zaman içerisinde kazanmış olduğu çeşitli form özelliklerine
değinilmiştir. İncelenen yapılardaki palmet motiflerinin kullanım şekilleri ve mevcut
durumları belirtilmiştir. Komşu sanat çevrelerinde görülen örneklerle karşılaştırmalar
yapılarak etkileşime dikkat çekilmiştir. Neticede palmet motifinin farklı kültürlerde değişik
formlarda kullanıldığı ve bunun mimariye yansımalarının çeşitlilik arz ettiği gözlenmiştir.