ÜNIDAP Uluslararası Bölgesel Kalkınma Konferansı, Muş, Türkiye, 28 - 30 Eylül 2016, ss.744-757, (Tam Metin Bildiri)
Doğu Anadolu Bölgesi toprak yapısı dağlık ve iklimi itibariyle de soğuktur. Reel manada eğitim almayan toplulukların varlığını sürdürmesi de bölgenin kalkınma sürecini uzun süre geciktiren başka bir neden olmuştur. Bu insanlar, sonuçta tamamıyla işlerini kendi aralarında halletmek için “kapalı topluluk”lar olarak teşkilatlanmış, kendilerine ait örfler meydana getirmiş ve bunu kurumsallaştıran şeyhler, ağalar ve aşiret reisleri çıkarmışlardır. Yıllardan beri bölgeyi geriye götüren, kalkınmasını engelleyen “fatalist yaklaşım” ve buna dayalı zihniyet değişmemiş ve bölge insanı “girişimcilik kültürü”nü yaşam kalitesi olarak algılamadığı için de bölge ekonomik ve sosyal açıdan kalkınamamıştır. Duverger’in ifade etmeye çalıştığı “devletsiz toplum” modeli ise cumhuriyetin ilanından sonra adeta bölge insanlarına benimsetilmiştir. Sistemden kaynaklanan bu antagonizma evvela “Kürt uluslaşması”na diğer taraftan da “ekonomik ve sosyal yoksulluğ”un katlanarak büyümesine neden olmuştur. Aynı tarihlerde “Türk uluslaşma” süreci ise “monolitik kültür” üzerine inşa edildiğinden Kürt-Türk ayrımı filizlenmeye başlamıştır.