ERCİŞ “DEMELİ-ÇEVİRMELİ” TÜRKÜ SÖYLEME GELENEĞİNDE ÖZGÜN FORMLAR VE YENİ TANIMLAR


Oto M. M.

Eurasian Journal of Music and Dance, cilt.1, sa.16, ss.134-170, 2020 (Hakemli Dergi)

Özet

Van’ın Erciş ilçesi genel halk bilimi ve özelinde Türk Halk Müziği kültürü açısından çok köklü ve zengin olan ülkemizin ayrıcalıklı yerleşim yerlerinden biridir. Erciş halk müziği kültüründe “demeli-çevirmeli” olarak adlandırılan türkü söyleme geleneği oldukça baskındır. Genel kaynaklar geçmişte demeli-çevirmeli türkü söyleme geleneği hakkında bazı tanımlamalar ortaya koymuşsa da bu geleneğin tanımlamasında oldukça yetersiz, eksik ya da hatalı olduğu görülmektedir. Bu çalışmada Ercişli müzik insanlarının anlatımları doğrultusunda Erciş türkü repertuarındaki demeli-çevirmeli türkülerin bazıları yeniden değerlendirilerek “demeli-çevirmeli” türkü okuma geleneği hakkında yeni bir tanım yapılmıştır. Diğer yandan bu tanıma bağlı olarak önceden yayınlanmış notalardaki hata ve eksiklikler üzerinden dördü alt grup olmak üzere şimdilik saptanabilen dokuz farklı formun varlığı görülmektedir. Böylelikle demeli – çevirmeli türkü okuma geleneğinin yaygın biçimde bilinen; sadece mısraların son hece ya da kelimesinde gerçekleşen bir döngü olmadığı, beyit, hatta dörtlükler ve bunlara bağlı dizeler etrafında gerçekleşen daha geniş formlu, kendine özgü türkü okuma geleneği olduğu ortaya konmuştur.

Erciş county in Van is one of the privileged provinces that has a specifically deep-seated and rich Turkish folk music culture and general folklore. Folk music form, known as “demeli-çevirmeli” (a form of song lyrics of which are sung line by line by at least two people in turns), is quite dominant in Erciş folk music. Although the sources have suggested some definitions about “demeli-çevirmeli” (singing in turns) tradition, it is obvious that they are inadequate, deficient and erroneous in defining it. In this study, by re-evaluating some of the “demeli-çevirmeli” folk songs in Erciş folk song repertory in line with descriptions of musicians from Erciş, a new definition of the tradition was made. On the other hand, depending on this definition, there are nine different forms, four of which are subgroups, which can be detected for now, over the errors and deficiencies in the previously published notes. Thus; the folk song tradition of `singing in turn’ that is widely known has been demonstrated with examples that it is not only a cycle taking place in the last syllable or word, but a broader form of distinctive folk song tradition that takes place around couplets and even strings.