Akademik Veri Yönetim Sistemi
Turkish Studies - Social Sciences, cilt.14, sa.3, ss.415-439, 2019 (Hakemli Dergi)
Arap dilinin kurallara bağlanılmasındaki en önemli etkenin bazen inanç esaslarını zedeleyecek düzeyde yapılan yanlış telaffuzlar olduğu söylenebilir. Zira Arapça bir irâb dilidir ve irâbın da doğrudan manayla sıkı bir irtibatının olduğu düşünülürse yanlış telaffuzlar neticesinde özellikle dini metinlerin yanlış öğrenilme ve öğretilme tehlikesi kaçınılmaz olacaktır. Bu açıdan herhangi bir cümlenin doğru anlaşılması öncelikle o cümlenin doğru telaffuz edilmesine bağlıdır. Bu da Arap dilinde telaffuzun ne denli önemli olduğunu ortaya koymaktadır ki nahiv, sarf ve belagat gibi bilim dallarının zemini de bu sayede oluşmuştur.
Arapçada telaffuzu şekillendiren en önemli etken ise manadır. Çünkü birey muhatabına neyi söylemeyi amaçlıyorsa o doğrultuda sözcükler ve ifadeler kullanır. Ayrıca kullanılan sözcükler ve ifadelerin bazen dil kurallarına aykırılık göstermesi durumunda aynı sözcük ve ifadeler üzerinde yorum yapıp zahiren var olan bu sorunu çözme çabaları da yine mana odaklıdır. Bu yüzden Arap gramerinde geleneksel dil kurallarının dışına çıkıldığı görülen yerlerde “mutlaka mana etkeni göz önünde bulundurulmuştur” diyen dilci ve gramercilerin sayısı çok fazladır.
Aslında mana etkeninden hareketle bir sözcük veya bir ifadenin dil kuralları perspektifinde tekrardan değerlendirilmesi meselesi ilk dönem gramer eserlerinde olduğu gibi daha sonraları kaleme alınan birçok eserde de dağınık bir şekilde yer alır. Ayrıca bu, genelde belli bir gramer konusunun işlendiği esnada ya da bir gramer kuralının delillendirilmesinde başvurulan istişhâdlarda ortaya atılan bir takım sorulara cevap verme şeklinde görülmektedir. Bu bağlamda makale, bir taraftan mana etkeninin bir sözcük veya ifadenin dil kuralları bağlamında yeniden değerlendirilmesi hususundaki rolünü ele almakta diğer taraftan bu etki doğrultusunda esnetilebilen bazı dil kurallarının her sözcük ve ibarede geçerli olmayıp bunun duyuma (السماع ) bağlı olduğunu ortaya koymaktadır. Makale, mananın Arap gramerinde kullanılan bir takım kavram ve edâtların oluşumunda nasıl bir etkiye sahip olduğuna ayrıca dikkat çekmektedir.