Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt.1, sa.29, ss.271-305, 2015 (Hakemli Dergi)
ÖZET
Doğu Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Artvin ve çevresinde VIII-XII. yüzyıllar arasında Bagratlı Sülalesi etkinlik göstermiştir. Aşağı Çoruh vadisini kapsayan Klarjeti bölgesinde, Bagratlı Dönemine tarihlenen birçok manastır ve kilise yapısının mevcut olduğu bilinmektedir. Bu manastırların şekillenmesinde Rahip Grigor Kandza’nın (759-861) önemli bir rolü olduğu ve kendi döneminde beş, öğrencileri tarafından ise yedi olmak üzere toplam oniki manastırın Çoruh Vadisi’nde inşa edildiği tarihi kaynaklarda geçmektedir. Söz konusu bu manastırlar ile ilgili çok sayıda çalışma yapılmış olmasına rağmen, plastik bezemeler açısından detaylı çalışmaların yapılmadığı görülmektedir.
Bu doğrultuda bu çalışmada bu kiliselerden, Doliskana Kilisesi’nin taş bezeme dokusu detaylı olarak incelenmiş ve burada yer alan bezemeler, geometrik, bitkisel ve figürlü süsleme ana başlıkları altında açıklanmaya çalışılmıştır.
Yapıda kullanılan taş süsleme örnekleri, daha çok yapının dış cephelerinde, güney cephe ve kubbe kasnağındaki sütunce başlıklarında daha yoğun olmakla birlikte pencere alınlıkları, kemer yüzeylerinde yer almaktadır. İncelenen yapıda kullanılan taş süslemeler; çoğunlukla rumi ve palmetlerin oluşturduğu stilize bitkisel bezemeler ile sınırlı sayıda geometrik ve figürlü bezemelerden oluşmaktadır. Figürlü bezemeler; kiliseyi takdim sahnesi içinde bir bani kabartması, güney haç kolundaki pencerenin yan yüzeylerinde bulunan iki melek figürü ve bir büst ile güneybatı ek mekânda bulunan Hz. İsa tasvirinden oluşmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Gürcü Mimarisi, Manastır, Kilise, Artvin, Taş Bezeme, Bagratlı, Tao-Klarjeti
ABSTRACT
The Bagratian dynasty showed efficiency between VIII-XII. Centuries in and around Artvin which is located in Eastern Black Sea region. In Klarceti area including, on the right side of Çoruh valley, many monastery and church constructions which date back to Bagratian era are known to have existed. In historical sources, it is said that St. Grigor Kandza (759-861) played an important role in the shaping of those monasteries, and in Çoruh valley twelve monasteries were built, five in his time and seven by his students. However, it is seen that researches made about those monasteries did not deal with embellishment perspectives in detail.
In accordance with our article, the stone embellishment pattern of Hamamlı (Dolishana) monastery church was studied in detail and embellishments seen in the construction which form our research’s subject are tried to be explained under the headings of geometric, plantal and figurative ornamentation.
Stone ornaments used in the construction mostly appear in exterior façade of building, window pendiments, arch surfaces and capitals found arcades in the exterior face of the drum. Ornaments mainly concentrate on southern wall and capitals on drum. Stone ornaments used in studied construction mainly consist of plantal embellishments that were formed by rumi patterns and palmettes and depicted stylistically, as well as geometric and figurative embellishments in limited numbers. Figurative embellishments consist of a donor relief in presenting the church, two angel figures found on lateral faces of window in south cross arm, a bust and portrait of Christ found in southwest additional space.
Key words: Georgian Architecture,Monastery, Church, Artvin, Stone Ormanmentation, Bagratlı, Tao-Klarjeti