Akademik Veri Yönetim Sistemi
EURACLI'24 2nd International Eurasian Congress of Climate Change, Van, Türkiye, 27 - 28 Eylül 2024, ss.64-81
Geleneksel Anadolu konut mimarlığının biçimlenişinde “iklim” önemli bir faktördür. Konutta, malzeme seçiminden, yeme içme gibi yaşama alışkanlıklarına kadar birçok faktör, içinde bulunulan iklim ve coğrafyadan etkilenmiştir. Bu bağlamda, Doğu Anadolu Bölgesi dağlık kırsal yerleşimleri, farklı iklim ve coğrafya özellikleri ile kendine has konut dokusuna sahiptir. Bu çalışmada, Bitlis ili Hizan ilçesine bağlı Oğlaklı Köyü örneği üzerinden Doğu Anadolu Bölgesi dağlık kırsal yerleşimlerinde konut yeme içme mekânlarının soğuk iklime bağlı biçimlenişi ve kullanımının incelenmesi hedeflenmektedir.
Bitlis, bölgenin en dağlık arazilerinden birinde yer almaktadır ve sert karasal iklim hakimdir. Oğlaklı Köyü, Bitlis’in geleneksel konut dokusunu kaybetmemiş kırsal yerleşimlerden biridir. Köy, Bitlis'in güneydoğusunda, Kavuşşahap Dağı'nın güney yamacında 1.600-1.800 metre yüksekliği arasında konumlanmaktadır. Bu yüksek rakım, bölgedeki sert karasal iklimin şekillenmesinde belirleyici bir rol oynamaktadır. Kış ayları, 2 metreyi bulan kar kalınlıkları ile son derece çetin geçmektedir. Köydeki yaşam ve yapılar zaman içerisinde bu iklim koşullarına uyum sağlayarak biçimlenmiştir. Köyün güneyinden önemli bir su kaynağı olarak Değirmen Deresi geçmektedir. Köy ve dere arasındaki küçük bir bölgede meyve ağaçları ve sebze bahçeleri bulunmaktadır. Arazinin dağlık yapısı gereği köyün başlıca geçim kaynağı küçükbaş hayvancılıktır. Bunlar, konutların yeme içme mekanlarını etkilemektedir.
Köy sakinleri kış aylarında başka bölgelere geçici göç etmektedir. Ayrıca kalıcı göçler ile de genel nüfus zamanla azalmaktadır. Bu kapsamda, soğuk iklim bölgesi kırsal yerleşimin özgün örneklerinden olan Oğlaklı Köyü’nün, özgün kullanımları yok olmadan belgelenip kayıt altına alınması önemlidir. Bu araştırma, temel olarak köyün yerinde gözlemlenmesi ve köy sakinleri ile yapılan görüşmelere dayanmaktadır. Yapılan araştırma kapsamında, köyün yerleşimi, konutların özellikleri genel olarak incelendikten sonra, köy halkının iklime bağlı gelişen yeme içme alışkanlıkları ve mekânları detaylı olarak incelenmiştir. Isınma ve pişirme yöntemi olarak tandır, süt ürünleri ve peynir üretimi, sebze ve meyve kurutma yöntemleri, erzak muhafaza ve toprak altı saklama teknikleri öne çıkan başlıca özelliklerdir.
"Climate" is a significant factor in the formation of traditional Anatolian residential architecture. Many factors, from the choice of materials to living habits such as eating and drinking, have been affected by the climate and geography. In this context, the mountainous rural settlements of the Eastern Anatolia Region have a unique residential pattern with different climate and geography characteristics. In this study, it is aimed to examine the formation and use of residential eating spaces in the mountainous rural settlements of the Eastern Anatolia Region due to the cold climate through the case of Oğlaklı Village in Hizan district of Bitlis province.
Bitlis is located in one of the most mountainous terrains of the region and has a hard cold climate. Oğlaklı Village is one of the rural settlements of Bitlis which has not lost its traditional residential pattern. The village is located in the southeast of Bitlis, on the southern slope of Kavuşşahap Mountain, between 1,600-1,800 meters height. This high altitude affects the hard cold climate in the region. The winter months are extremely harsh with snow thicknesses of up to 2 meters. The life and structures in the village have been formed by adapting to these climatic conditions over time. Değirmen Creek passes through the south of the village as a significant water source. In a small area between the village and the creek, there are fruit trees and vegetable gardens. Due to the mountainous nature of the land, the main source of income of the village is sheep and goat breeding. These affect the eating and drinking places of the residences.
Residents of the village temporarily migrate to other regions during the winter months. In addition, with permanent migrations, the general population decreases over time. In this context, it is significant to document and record Oğlaklı Village, which is one of the original examples of rural settlement in the cold climate zone, before its original uses disappear. This research is mainly based on site observations of the village and interviews with the residents. In this study, the settlement of the village and the characteristics of the houses were examined in general, the eating and drinking habits and spaces of the people of the village were examined in detail. Tandoori as a heating and cooking method, dairy products and cheese production, vegetable and fruit drying methods, food preservation and underground storage techniques are the main subjects.