Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt.6, sa.2, ss.329-358, 2020 (Hakemli Dergi)
Yerel yönetimler ve yerel demokrasi literatürde Batı Medeniyeti ile
açıklanmakta, Doğu Medeniyetinin bir yerel yönetim, yerel demokrasi
üretemediği vurgulanmaktadır. Osmanlı’da/Doğu’da yerel yönetimlerin
nasıl şekillendiği, kendi özgün niteliklerinin nasıl oluştuğu üzerinde
durulmamaktadır. Liberal tarih tezi; Batı merkezli olup, modern devletle
yerelin ilişkisini yetki paylaşımı üzerinden okumaktadır. Modernleşme
öncesi ile ilgilenmemektedir. Dünyanın öteki kesimini de batıya uyup
uymadığına göre değerlendirmektedir. Bu yaklaşımın maddi zemini üretim
ilişkileridir. Bu yaklaşıma göre İslam kenti de Doğu kenti de yoktur. Bu
makalede hem İslam hem de Doğu olan Osmanlı İmparatorluğu’nda
modernleşme öncesi kent yönetiminin izleri kadılık kurumu ele alınarak
incelenmekte, Doğu ve İslam kentinin yönetiminin özgün nitelikleri ortaya
konulmaya çalışılmaktadır. Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nde yerel
yönetimin ve yerel demokrasinin izini sürmek amacıyla Kadılık Kurumu
incelenecektir. Çalışmada öncelikle İslam’ın bir kurumu olarak Kadılık ele
alınacak, daha sonra Osmanlı Devleti’nde Kadılık Kurumu, Kadı’nın atanma usulleri ve Kadılık Kurumunda hiyerarşi, kadı’nın görevleri ve kentteki rolü
üzerinde durulacaktır. Son olarak modernleşme süreciyle birlikte Kadılık
Kurumu’nda ve yerel yönetimlerde/yerel demokraside meydana gelen
değişimler Tanzimat Fermanı ve Islahat Fermanı özelinde ele alınarak
değerlendirilmeye çalışılacaktır.