İbâziyye’nin Temel İnanç Esasları: el-Usûlu’t-Tis‘a (Dokuz İlke)


Creative Commons License

YILDIZ M.

BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, cilt.7, sa.1, ss.167-187, 2020 (Hakemli Dergi) identifier

Özet

Zamanının siyasî olayları neticesinde ortaya çıkan Hariciliğin bir kolu olanİbâziyye, tevhîd ve mürtekib-i kebîrenin isimlendirilmesi başta olmak üzere belli başlıitikâdî görüşlerle diğer Haricî fırkalardan farklılaşarak günümüze kadar varlığını devamettirmiş bir kelâm fırkasıdır. İbâzî kelâmcılar Müslümanlar arasında inanç esaslarıylailgili ihtilafa neden olduğunu düşündükleri problemleri genellikle dokuz başlık altındazikretmişlerdir ve bunları temel inanç esaslarından saymışlardır. Çalışmamızdaİbâziyye’nin temel inanç esasları arasında saydığı tevhîd, kader, adâlet, el-va’d ve’l-vaîd,el-menziletu beyne’l-menzileteyn, lâ menziletu beyne’l-menzileteyn, el-emr ve’n-nehy,el-velâyet ve’l-beraat, el-esmâ ve’l-ahkâm meseleleri konu edinilecektir. Bu çalışmadaamacımız İbâzîler tarafından dokuz temel inanç esası olarak da kabul edilen el-usûlu’ttis’a’yı bir arada sunmaktır. Çalışmamız ayrıca İbâziyye’nin bu ilkeleri ile Mu’tezile’ninel-usûlu’l-hamsesini karşılaştırıp benzerlik ve farklılıklarını tespit etmeyi ve bununneticesinde İbâziyye’nin özgünlüğünü ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu çalışmada,ilk teşekkül eden kelâm ekollerinden İbâziyye’nin temel inanç esaslarının diğer kelâmekollerin görüşleriyle mukayeseli bir şekilde ele alınması, İbâziyye’nin daha yakından tanınmasına ve yeni değerlendirmelerin yapılmasına imkân sunacağını umuyoruz.Çalışmada İbâziyye’nin insanın bireysel ve toplumsal sorumlulukları meselesini sorunedindiği, tevhîd, adâlet ve insan fiilleriyle bağlantılı olarak Allah-insan ve insan-insanilişkisi konularında özgün görüşlere sahip olduğu sonucuna ulaştık.
Ibādiyya, is a sect of kalām which is a branch of Khārijism and which emerged as a result of the political events of its time, has differentiated itself from other Khārijite groups, with the distinctive religious views, namely the naming of tawhīd and who commit major sins. Ibāḍī theologians often cited the problems that they thought that caused the conflict of belief among the Muslims under nine headings and regarded them as basic beliefs. In this study, tawhīd, Divine decree, Justice, the intermediate position, no intermediate position, command and prohibition, walayah and baraah, the names and statutes matters which Ibādiyya regarded as basic principles of belief will be subjected. In this study, our aim is to present al-usūl al-tisa, which is accepted by Ibādis as the basis of nine beliefs together. Our study also aims to identify the similarities and differences by comparing these principles of Ibādiyya with the five principles of Mu’tazila and to reveal the genuineness of Ibādiyya. In this study, we hope that handling the basic principles of belief of Ibādiyya, which is one of the first consisted ecoles of kalām in a comparative way with the views of other kalām ecoles, will provide a better recognition and new evaluations. In the study, we came to the conclusion that Ibādiyya troubled the issue of individual and social responsibilities of man, and it had genuine views on the subject of God-man and man-man in connection with tawhīd, justice and acts.