Turizmin Geliştirilmesinde Somut Olmayan Kültürel Mirasın Önemi: Orta Asya Türk Cumhuriyetleri Örneği


Creative Commons License

Ulusoy Yıldırım H., Yağcı P., Avcıkurt C.

Uluslararası Türk Kültürü ve Medeniyeti Kongresi "Çin Seddi'nden Adriyetik'e Geleceğe Bakış", Balıkesir, Türkiye, 5 - 08 Eylül 2018, ss.732-740

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Balıkesir
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.732-740
  • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Bir bölgenin bünyesinde barındırdığı somut olmayan kültürel miras unsurları, o bölgenin turizm hareketlerine hedef olmasında rol oynamaktadır. Bu miras unsurlarına yönelik farkındalık yaratma, bu unsurları koruma, yaşatma ve gelecek kuşaklara aktarma noktasında da turizmin destekleyici rolü göz ardı edilememektedir. Turizm ve somut olmayan kültürel miras unsurları birlikte ele alındığında bunların birbirini besleyen iki kavram olduğunu ifade etmek mümkündür. Türk Cumhuriyetleri güçlü çekim unsurları olarak da ifade edilebilen somut olmayan kültürel miras unsurları açısından değerlendirildiğinde, ülkelerin (Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye, Türkmenistan) bu miraslar açısından zengin olduğu dikkat çekmektedir. Buradan hareketle, bu araştırmanın amacı Türk Cumhuriyetlerinin somut olmayan kültürel miras unsurlarının mevcut durumunu analiz etmek ve bu ülkelerde turizmin canlandırılması noktasında somut olmayan kültürel miras unsurlarının önemini belirlemektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Bu bağlamda yapılan incelemeler sonucu, 6 Türk Cumhuriyetinde toplam 43 adet (temsili liste 39 adet, acil koruma gerektirenler listesi 3 adet ve iyi koruma uygulamaları listesi 1 adet) somut olmayan kültürel miras unsuru olduğu görülmektedir. Bunlar Somut Olmayan Kültürel Miras’ın kapsamı olarak beş ana başlık altında gruplandırıldığında, sözlü gelenekler ve anlatımlar kapsamında 7, gösteri sanatları kapsamında 9, toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler kapsamında 12, el sanatları geleneği kapsamında 9, doğa ve evren ile ilgili bilgi ve uygulamalar kapsamında ise 6 adet somut olmayan kültürel miras unsuru yer almaktadır. Türk Cumhuriyetlerinden UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesine en fazla unsur 2017 yılında kaydettirilmiştir. Nevruz, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Türkiye’nin; İnce Ekmek Yapma ve Paylaşma Kültürü: Lavaş, Yufka, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye’nin; Doğaçlama Sanatı ve Geleneksel Yurt Yapımı bilgi ve becerileri Kazakistan ve Kırgızistan’ın ortak somut olmayan kültürel miras unsurudur. Turizm çekicilikleri ve potansiyeli yüksek olan Türk Cumhuriyetlerinin işbirliği içinde olmaları bölgede turizm canlanması ve gelişmesi için önem arz etmektedir. Bu doğrultuda öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Türk Cumhuriyetleri, Somut Olmayan Kültürel Miras, Turizm.

Abstract:Intangible cultural heritage elements that a region possesses play a role in that region's becoming the target of the touristic movements. The supportive role of tourism can not be overlooked in creating awareness about these heritage elements, preserving these elements, sustaining them and transferring them to future generations. When tourism and intangible cultural heritage elements are considered together, it is possible to argue that these two concepts nourish each other. An evaluation of Turkic Republics in terms of intangible cultural heritage elements, also expressed as strong elements of touristic attraction, will reveal that the countries (Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, Turkey, and Turkmenistan) are quite rich in terms of these elements. Taking this as a starting point, this research aims to analyze the current situation of the intangible cultural heritage elements in the Turkic Republics and to determine the importance of the intangible cultural heritage elements to revive tourism in these countries. In the study, document analysis, one of the qualitative research methods, was used. Investigations made in this context brought to light that there are a total of 43 intangible cultural heritage elements (the representative list includes 39 items, the list of the elements requiring emergency protection includes 3 items, and the list of good protection items includes 1 item) in 6 Turkic Republics. When these are grouped under five main headings within the scope of Intangible Cultural Heritage, oral traditions and narratives have 7 intangible cultural heritage elements, performing arts 9, social practices, rituals and feasts 12, handicraft tradition 9, knowledge and applications about nature and the universe 6. The year when the most elements were registered in UNESCO's Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity from Turkic Republics was 2017. Nowruz was added in this list as an intangible element of cultural heritage of Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, Turkmenistan and Turkey; Flatbread making and sharing culture: Lavash and Yufka Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan and Turkey; and Art of Improvisation and traditional knowledge and skills in making yurts Kazakhstan and Kyrgyzstan. Cooperation between Turkic Republics with high tourism attractiveness and potential is important for the revitalization and development of tourism in the region. Proposals have been made in the research in this regard.

Key Words: Turkic Republics, Intangible Cultural Heritage, Tourism.