Akademik Veri Yönetim Sistemi
Sunum, ss.191, 2017
Öz: Giriş: İş hayatının önemli bir parçası olan iş sağlığı ve iş güvenliği kamu ve özel sektör kurumlarının işlerliğinin devamı açısından büyük öneme sahiptir. Özellikler son dönemlerde meydana gelen iş kazalarının sonucunda gerek işverenlerde, gerekse iş görenlerde oluşan farkındalık bu konuda kanuni ve mevzuat boyutunda düzenlemelerin yapılmasını sağlamıştır. Bu sayede birçok firma çalışanlarının işyerinde, işin görülmesi sırasında fiziki çevre koşulları nedeniyle karşılaştıkları sağlık sorunlarının ve mesleki risklerin ortadan kaldırılması veya azaltılması amacıyla çalışmalar başlatmıştır. 1960’lı yıllardan sonra, sömürgeciliğin kalkmasıyla birlikte, sosyal devlet anlayışının ön plana çıkması, meydana gelen iş kazalarının sonucu açılan hukuki mücadeleler bir takım işçi haklarının kazanılmasıyla sonuçlanmıştır. Bu duruma bağlı olarak ta iş kazaları ve meslek hastalıklarına ilişkin çalışmalar artmıştır. Gerek teknolojik gerekse toplumsa anlamda meydana gelen iyileştirme çalışmaları, sağlık ve güvenlik sorunlarına olumlu bir bakış açısı kazandırmış ve insana ve doğaya karşı farkındalık oluşturmuştur. 1970’li yıllarda iş yeri sağlığı ve güvenliğini konusunda yapılan çalışmalar ve yasal düzenlemelerin kapsamı daha da genişlemiş, insan ve doğanın yanında ürün güvenliği ve zararlı maddelerin kullanımı, binaların ve endüstriyel süreçlerin tasarım ve kullanım güvenliği gibi konular da bu kapsam içinde ele alınmıştır. Bunun sonucu olarak, çalışanlara iş sağlığı ve güvenliğinin en iyi bir şekilde sağlanması, ülkelerin bir göstergesi olarak kabul edilmiştir. Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği konusunun gelişmiş ülkelere göre biraz geri kaldığı söylenebilir. Çünkü gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında ve tarihsel gelişim süreci içerisinde bakıldığı zaman açıkça görülmektedir ki iş sağlığı ve güvenliği konusu ülkemiz için halen çok yenidir. İş güvenliği ile ilgili çeşitli çalışmalar ve 2003 yılında yapılan yasal düzenlemeler “reaktif” bir yaklaşım sergilenmekteyken; ancak 20.06.2012 tarihli 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile “proaktif” duruma gelmiştir. Bu sayede ülkemiz iş sağlığı ve güvenliği konusunda çağdaş, günümüz şartlarına uyan bir kanuna kavuşmuştur. Ancak unutulmamalıdır ki önemli olan kanunu yapmak kadar onun başarılı bir şekilde uygulanmasını sağlamaktır. İş sağlığı ve güvenliğinde proaktif yaklaşımın amacı insan ve çevreyi tehlikeye atacak her konuda olaylar meydana gelmeden önce gerekli önlemlerin alınmasını sağlamaktır. Amaç: İşletmelerde meydana gelebilecek can ve mal kaybını en aza indirmenin en iyi yolu risk yönetimidir. Çünkü iş sağlığı ve güvenliğinde risk yönetiminin amacı; iş kazaları ve meslek hastalıklarını oluşturan nedenler ve bunları etkileyen faktörler ile ilgili en geçerli ve en doğru bilgilerin toplayarak görünmeyen tehlikelerin ortaya çıkmasını engelleyebilecek etkili bir güvenlik ağı kurmaktır. Bunun için de iyi bir risk analizi yapmak gereklidir. İyi yapılmış bir risk analizi, doğabilecek kazalardan korunma açısından büyük önem taşır ve görünmeyen tehlikelerin or191taya çıkarılmasını sağlayarak gerekli güvenlik önemlerinin alınmasında yol gösterir. Çalışma iş sağlığı ve iş güvenliği çalışmalarının bir metal firmasında uygulanmasını ve bu uygulama sonuçlarının değerlendirilmesini amaçlamıştır. Yöntem: Tehlikeli bir olaya veya maruz kalma durumunun meydana gelme olasılığı ile olay veya maruz kalma durumunun yol açabileceği yaralanma veya sağlık bozulmasının ciddiyet derecesinin birleşimini ifade eden risk, olayın gerçekleşme olasılığı ile olayın şiddetinin çarpımına eşittir. Yani riski meydana getiren unsurlardan her birinin artması riskin de artmasına neden olmaktadır. Dolayısıyla firmaların çalışanlarına güvenli ve huzurlu bir ortam sağlayabilmesinin yegâne yolu çalışma ortamındaki potansiyel riski unsurlarının kaldırılmasını sağlamaktan geçmektedir. Bunu sağlamanın en önemli yolu risk analizlerinin yapılarak iş sağlığı ve güvenliğini tehlikeye atan her unsurun önceden tespit edilerek ortadan kaldırılmasını sağlamaktır. Bunun için de riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve mevcut kontrollerin yeterliliğini dikkate alarak riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek için risk değerlendirme süreçlerinin uygulanması gerekmektedir. Böylece tespit edilen riskler ortadan kaldırılarak yasal mevzuata uygun hale getirilecek ve çalışanlarına güvenli bir çalışma ortamı sağlanmış olacaktır. Çalışma içerisinde yapılan risk analizlerinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na ait ölçekler ve ortaya çıkabilecek riskin derecelendirilmesi amacıyla da Matris yöntemi kullanılmıştır. Yapılan risk analizi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüne bağlı çalışan, Sicil Numarası 82447 olan C sınıfı iş güvenliği uzmanı Emel Adıyaman tarafından yapılmıştır. Firmanın hususi bilgileri etik kurallara uygun olmadığı için paylaşılmaması uygun görülmüştür. Yapılan Çalışma Okan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsüne sunulmuş ve başarılı bulunmuştur. Bulgular ve Sonuç: İş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirmesi amacıyla yapılan çalışmada karar matrislerinden olan L tipi matris metal ve plastik üretimi yapan bir fabrikaya uygulanmıştır. Araştırmalar sonucunda işletme için yüksek riskli faaliyetler belirlenmiş eksiklikler saptanmış ve ilave edilmesi gereken ekipmanlar belirlenmiştir. Risk derecesi yüksek olduğundan işletmede acilen azaltılması gereken tehlikeler ve alınması gereken önlemler belirtilmiştir. Buna göre firmada 41 noktada yapılan kontroller sonucunda 41 noktanın 35’inde yüksek risk, 6’sında orta dereceli risk unsuru olarak tespit edilmiştir. Mevcut ve potansiyel risklerin azaltılması konusunda yapılması gerekenler konusunda öneriler sunulmuştur. Sonuç olarak belirlenen önlemler uygulandığı takdirde işletme için iş kazaları ve meslek hastalıkları ve diğer risk faktörleri gibi durumlarda önemli ölçüde azalma meydana geldiği görülecektir. Bu süreç yeniden düzenlenirse risk düzeyine düşecektir. Aksi takdirde işletme; meydana gelebilecek iş kazaları meslek hastalıkları bir diğer risk düzeyleri için oluşan tehlikeler sebebiyle iş durdurma veya kapatma kararı alınıp ruhsatlarına el konulacak duruma düşebileceklerdir. Anahtar Kelimeler: İş Güvenliği, İş Sağlığı, Risk Değerlendirme