Akademik Veri Yönetim Sistemi
social science development journal, 2021 (Hakemli Dergi)
Türkiye’de kamu ve özel sektörün yanı sıra sivil toplum alanını tanımlayan üçüncü sektör 1980’lerden itibaren büyümeye başlamıştır. Bu dönemde dünyada ve Türkiye’de başlayan neo-liberal politik ekonomik yaklaşımlar, kamu alanını daraltarak özel sektörün ve sivil toplumun gelişmesine imkân sağlamıştır. Özellikle 2000’li yıllarla birlikte, 3. sektörün kar amacı gütmeyen faaliyetleri sosyal, ekonomik ve politik alanda çok daha fazla görünür hale gelmiştir. 3. sektör, kar amacı gütmeyen, genellikle hükümet dışı yapılar ve özellikle sivil toplum kuruluşlarının oluşturduğu bir sektör olarak ön plana çıkmaktadır. Bu kuruluşlar, sistemin toplumsal, politik, ekonomik ve kültürel boyutları üzerinden sivil alanının demokrasi, haklar temelinde kamu aleyhine genişlemesini sağlamayı amaçlamaktadır. Gelişmiş demokrasilerde güçlü bir hükümet –dışı örgütlenme alanının mevcut olduğu görülmektedir. Vakıf veya başka bir adlandırmayla özel üniversiteler kar amacı gütmeme iddiasıyla kurulmuşlardır. Özellikle yükseköğrenim alanında kamunun hizmet yükünü hafifletme ve toplumu güçlendirme amacını taşımaktadır. Bu çalışma vakıf üniversitelerine odaklanarak kar amacı gütmeyen sektörün ne olduğu, nasıl ortaya çıktığı, diğer sektörlerle benzerlik ve farklılıklarının ne olduğu, vakıf üniversitelerinin bu sektörde ne tür rol oynadıkları ayrıntılı olarak ele alınacaktır. 2019 yılı itibarıyla, Türkiye’de 77 tane vakıf üniversitesinin kurulduğu görülmektedir. Bu üniversitelerin 48’i İstanbul, 12’si Ankara’da faaliyet göstermektedir. İlki 1984’te kurulan toplam 77 vakıf üniversitesinin 19 tanesi 2000 yılından önce, 58 tanesi sonra kurulmuştur. Bu durumda 2000 yılından sonra kurulanların oranı %75 dolayındadır. Vakıf üniversitelerinin 24’ünde tıp, 11’inde diş hekimliği, 9’unda eczacılık fakülteleri bulunmaktadır. Bu üniversitelerde 22.741 yabancı uyruklu öğrenci öğrenim görmektedir. Tüm yükseköğrenim sistemi içinde önemli bir yer edinen vakıf üniversiteleri kimi zaman özel sektör gibi kar amaçlı faaliyet gösterdikleri gerekçesiyle eleştirilebilmektedirler. Gerek kendi aralarında gerekse devlet üniversiteleriyle rekabet etmektedirler. Bu nedenlerle birçok açıdan olumlu –olumsuz eleştirilere muhatap olmaktadırlar. Bu çalışmada, kar amacı gütmeyen 3. Sektörün Türkiye’deki durumu, büyüklüğü ve etki durumlarının yanı sıra yükseköğrenim alanında vakıf üniversitelerinin durumu ele alınmıştır.