Akademik Veri Yönetim Sistemi
5. Uluslararası Türkoloji Araştırmaları Sempozyumu, Muş, Türkiye, 15 - 17 Mayıs 2025, ss.105-106, (Özet Bildiri)
Ziya Gökalp ve Hüseyinzade Ali Bey, Osmanlı Devleti’nin son yıllarına tanık olmuş iki fikir adamıdır. Ziya Gökalp Türkiye’de, Hüseyinzade Ali Bey ise hem Azerbaycan hem de Türkiye’de bulunmuş ve Türk ulusçuluğunun hayat bulmasında önemli fikirler ileri sürmüşlerdir. Osmanlı Devleti’nin son döneminde devletin yıkılışını önlemek ve kurtuluşun nasıl gerçekleşeceği arayışı çeşitli fikir akımlarını ortaya çıkarmıştır. Ortaya atılan fikir akımlarının sonuncusu Türk ulusçuluğu üzerine şekillenmiştir. Bu fikrin ortaya çıkmasında gerek Osmanlı Devleti’nde ve gerekse Azerbaycan’da yaşanan siyasi ve toplumsal gelişmelerin etkisi olduğu görülür. Bu bakımdan iki düşünür de Türk ulusçuluğu düşüncesi etrafında birleşerek Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak (Avrupalılaşmak) fikrini savunmuşlardır. Türk ulusçuluğunun hayat bulmasında önemli bir yere sahip olan bu üç sacayağı, tasavvur edilen Türk toplumun nasıl olması gerektiği konusunda çeşitli öneriler sunmaktadır. Türklerin bu üç amacın üçünü de kabul etmesi gerektiği ve bunların bir ihtiyacın aşamaları olduğu üzerinde durulmuştur. Bu kavramların Türk milletinin vazgeçilmez unsurları olduğu ve birinin olmaması veya eksik kalması halinde istenilen bir toplumun oluşturulamayacağı her iki düşünür tarafından da dile getirilmiştir. Bu çalışmada, Ziya Gökalp ve Hüseyinzade Ali Bey’in Türk ulusçuluğunun temel dinamiklerinin Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak (Avrupalılaşmak) üzerine kurulması gerektiği düşünceleri tartışılıp analiz edilecektir.
Ziya Gökalp and Hüseyinzade Ali Bey are two intellectuals who witnessed the last years of the Ottoman Empire. Ziya Gökalp was in Turkey, and Hüseyinzade Ali Bey was in both Azerbaijan and Turkey, and they put forward important ideas in the revival of Turkish nationalism. In the last period of the Ottoman Empire, the search for ways to prevent the collapse of the state and to achieve salvation gave rise to various schools of thought. The last of the ideological movements put forward was shaped by Turkish nationalism. It can be seen that the political and social developments in both the Ottoman Empire and Azerbaijan had an impact on the emergence of this idea. In this respect, both thinkers united around the idea of Turkish nationalism and defended the idea of becoming Turkified, Islamized and modernized (Europeanized). These three pillars, which have an important place in the emergence of Turkish nationalism, offer various suggestions on how the envisioned Turkish society should be. It was emphasized that the Turks should accept all three of these goals and that these were stages of a need. It has been expressed by both thinkers that these concepts are indispensable elements of the Turkish nation and that if one of them is missing or incomplete, a desired society cannot be created. In this study, the ideas of Ziya Gökalp and Hüseyinzade Ali Bey that the basic dynamics of Turkish nationalism should be based on Turkification, Islamization and Contemporary (Europeanization) will be discussed and analyzed.