18. YÜZYIL ŞAİRİ HÂTİF’İN TARİH MANZUMELERİ

Creative Commons License

Demir R.

KARADENIZ 9th INTERNATIONAL CONFERENCE ON SOCIAL SCIENCES, Artvin, Türkiye, 25 - 26 Haziran 2022, ss.19-20

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Artvin
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.19-20
  • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

18. YÜZYIL ŞAİRİ HÂTİF’İN TARİH MANZUMELERİ

Doç. Dr. Recep DEMİR

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü

ORCİD: 0000-0001-6625-8299

Tel: 05426439885

 

ÖZET

18. yüzyıl Osmanlı şairlerinin yerli ve mahalli konulara daha fazla yer verdiği ve buna bağlı olarak divanlardaki tarih manzumelerinin sayıca arttığı bilinmektedir. Dönem şairlerinin divanları incelendiğinde hükümdar ve saray çevresinin toplumun dikkatini çeken faaliyetlerinden, sadece şairin hayatında yer tutan şahsî olaylara kadar her türlü olayın tarih manzumelerine konu edildiği görülmektedir. Daha çok saraydaki ser-mücellitlik göreviyle bilinen Hâtif de divanında yer verdiği 78 adet tarih manzumesiyle dönemin kayda değer şairlerindendir. Asıl adı Ali olan ve Türk ciltçilik sanatında önemli bir yer işgal eden Hâtif, Hoca Neşet’in mahlas verdiği şairlerdendir. Aynı çevrede yetişmiş olan Şeyh Galip ile Hâtif’in dost olduğu ve padişahın kız kardeşi Beyhan Sultan tarafından istinsah ettirilen Galip Divanı’nın tezhibini Hâtif’in gerçekleştirdiği bilinmektedir. Ciltçilik, tezhip ve şiir alanında kendisini yetiştirdiği anlaşılan ve yeteneği sayesinde sarayda kabul gören Hâtif, II. Mahmut’un başmusahipliğine kadar yükselmiştir. Divanında yer alan tarih manzumeleri, şairin hayatı ve çevresi hakkında birçok ipucu barındırdığı gibi, hükümdar ve Osmanlı seçkinlerinin sosyal hayatı ile ilgili tarihe ışık tutacak bilgiler içermektedir. Hâtif’in tarih manzumeleri, I. Abdülhamit, III. Selim ve II. Mahmut’un çeşitli faaliyetlerine, Kabakçı İsyanı gibi bazı toplumsal olaylara tanıklık etmektedir. Türün bütün imkânlarını kullanmış olan şair, İstanbul’daki saray, cami, çeşme ve köprü yapımı gibi imar faaliyetleri ya da padişah çocuklarının doğumu gibi şehir halkının ilgisini çekecek konulara sıklıkla yer vermiştir. Hâtif’in tarih düşürdüğü olaylardan birçoğu da çevresinde gerçekleşen doğum, ölüm, sakal bırakma ve bir göreve atanma gibi olaylarla ilgilidir. Tarih düşürmede kaside, kıta, müfred gibi klasik şiirin çeşitli nazım şekillerini tercih eden Hâtif’in tarih manzumeleri divanında tek başlık altında değil, muhtelif bölümlerinde yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler: 18. yüzyıl, Hâtif Divanı, tarih manzumeleri. 

 

 

 

HISTORY VERSE OF THE 18TH CENTURY POET HATİF

Assoc. Dr. Recep DEMİR

Van Yüzüncü Yıl University Faculty of Letters

Department of Turkish Language and Literature

ORCİD: 0000-0001-6625-8299

Tel: 05426439885

 

ABSTRACT

It is known that the Ottoman poets of the 18th century mostly presented domestic and local subjects, and accordingly, the number of historical poems in the divans increased. When the divans of the poets of the period are examined, it is seen that all kinds of events, from the activities of the ruler and the palace environment that attracted the attention of the society to the personal events that only took place in the poet's life, are the subject of historical poems. Hâtif, who is mostly known for his duty as a book-binder in the palace, is one of the notable poets of the period with his 78 historical poems in his divan. Hâtif, whose actual name is Ali and who occupies an important place in Turkish bookbinding art, is one of the poets whom Hoca Neşet gave a pseudonym. It is known that Sheikh Galip and Hatif, who grew up in the same environment, were friends and Hatif carried out the illumination of the Galip Divan, which was copied by the sultan's sister Beyhan Sultan. Hâtif, who was realized to have trained himself in the field of bookbinding, illumination, and poetry, and was accepted in the palace thanks to his talent, rose to the position of the chief companion of Mahmut II. The historical poems in his divan contain many clues about the life and environment of the poet, as well as information that will shed light on the history of the social life of the ruler and the Ottoman elite. Hâtif's historical poems bear witness to the various activities of Abdülhamit I, Selim III, and Mahmut II, as well as some social events such as the Kabakçı Rebellion. The poet, who used all the possibilities of the genre, frequently included subjects that would attract the attention of the people of the city, such as the reconstruction activities of palaces, mosques, fountains, and bridges in Istanbul or the birth of the sultan's children. Many of the events that Hatif made history are related to events such as birth, death, growing a beard, and being appointed to a mission. Hâtif, who in his chronogram preferred various verse forms of classical poetry such as ode, stanza, and monostich, is not included under a single title, but in various sections.

Keywords: 18th century, Hâtif Divan, historical poems.