Akademik Veri Yönetim Sistemi
ASES V. INTERNATIONAL HEALTH, ENGINEERING AND SCIENCES CONFERENCE, 19 Mart 2023, ss.65-66, (Özet Bildiri)
Giriş ve Amaç: Yaşlı nüfusu tüm dünyada her geçen yıl hızla artmaktadır. Yaşlanma ile beraber bütün vücuttaki sistemlerde işlevsellik azalmakta ve düşmeye eğilim artmaktadır. Yaşlıların en fazla yaşadığı sorunlardan birisi olan düşme, pek çok toplumda önemli bir halk sağlığı sorunudur. 65 yaş ve üzeri yaşlı bireylerin ortalama üçte birinin her yıl en az bir kere düştüğü ve bir kez düşen insanların tekrar düşme olasılığının iki ile üç kat daha fazla olduğu bildirilmektedir. Düşmeler yaşlılarda ölümcül ve ölümcül olmayan yaralanmaların önde gelen nedenlerinden birisidir. Bu noktada hemşirelere, düşme risklerinin belirlenmesi ve düşme önlemede önemli sorumluluklar düşmektedir. Bu nedenle çalışmada, hemşirelik alanında yürütülen yaşlılarda düşme konulu lisansüstü tezlerin incelenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Bibliyometrik yöntemle planlanan araştırmada, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanında yıl sınırlaması yapılmadan “düşme”, “yaşlı” ve “hemşirelik” anahtar kelimeleri kullanılarak tarama yapılmıştır. Yapılan taramada 2002-2022 yılları arasında 43 teze ulaşılmıştır. Tarama sonucu elde edilen veriler değerlendirilirken tanımlayıcı (sayı ve yüzde) istatistikler kullanılmıştır. Bulgular: İncelenen 43 tezden 30’unun yüksek lisans ve 13’ünün doktora tezi olduğu saptanmıştır. İncelenen tezlerin yıllara göre dağılımına bakıldığında çoğunlukla 2022 (%16.27) ve 2018 (%16.27) yıllarında yapıldığı görülmektedir. Tezlerin anabilim dallarına göre dağılımları ise sırasıyla, Hemşirelik Anabilim Dalı (ABD) (%40), Halk Sağlığı Hemşireliği ABD (%26), İç Hastalıkları Hemşireliği ABD (%12), Hemşirelik Esasları ABD (%9), Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği ABD (%9), Evde Bakım Hemşireliği ABD (%2) ve Acil Tıp Hemşireliği ABD (%2) şeklindedir. Tezlerin %70’i deneysel olmayan nicel araştırma tasarımı, %28’i deneysel araştırma tasarımı, %2’si metodolojik tasarım tiplerinde planladığı bulunmuştur. Yapılan tez çalışmalarında özellikle yaşlı bireylerde düşme riski ve ilişkili faktörler, düşme prevalansı, düşme korkusu, yaşam kalitesi, fonksiyonel durum, düşme davranışları, günlük yaşam aktiviteleri, kırılganlık, ev kazaları ve düşme maliyeti gibi konular incelenmiştir. Deneysel araştırmalarda düşme önlemeye yönelik yapılan girişimler özellikle egzersiz, ev içi düzenleme, eğitim ve ilaç yönetimi girişimlerini içermektedir. Sonuç: Düşme ile ilgili hemşirelik alanında yapılan doktora tez çalışmalarının az sayıda olduğu, çalışmaların büyük çoğunluğunun yüksek lisans tezi olduğu ve deneysel olmayan nicel tasarım türünde yapıldığı görülmektedir. Ancak, sağlığın korunması ve geliştirilmesinde bireylerin düşme prevalansı, risk faktörleri ve düşmenin yol açtığı sağlık sorunlarının belirlenmesinin yanı sıra düşmenin önlenmesine yönelik çalışmaların da yapılmasına gereksinim duyulmaktadır. Bu nedenle gelecek çalışmalarda yaşlı bireylerde düşme önlemeye yönelik egzersiz, ev içi çevre düzenlemesi, eğitim ve klinik girişimler gibi tek bileşenli girişimlerin yanı sıra bunların bir arada verildiği çok bileşenli düşme önleme girişimlerini içeren çalışmaların planlanması ve düşmenin önlenmesini amaçlayan kanıt düzeyi yüksek tez çalışmalarının yapılması önerilmektedir.