Akademik Veri Yönetim Sistemi
KÜLTÜR ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, cilt.1, sa.25, ss.99-129, 2025 (Hakemli Dergi)
Sosyal ve psikolojik boyutta, masalların aktarımında toplumsal değerlerin değişimi büyük bir rol oynamaktadır. Geleneksel masallar, çoğunlukla ahlaki değerleri ve toplumsal normları gelecek nesillere aktarmak amacıyla anlatılmıştır. Ancak modernleşme, küreselleşme ve medya etkisi, masallarda evrensel unsurların öne çıkmasına, yerel ve kültürel unsurların ise zayıflamasına neden olmuştur. Özellikle dijitalleşme, masal anlatımını bireysel bir etkinlikten kitlesel bir eğlence formatına dönüştürmüştür. Bu durum, masalların toplumsal bağları güçlendirme işlevini azaltırken, tüketim odaklı bir içerik haline gelmesine yol açmıştır. Yapılan çalışmada masal aktarımında meydana gelen değişimlerin sosyal ve psikolojik boyutu F.C. Barlett ve Robert H. Lowie’nin uyguladığı deneyler ışığında Pertev Naili Boratav tara fından 1958 yılında yayımlanan “Çember Tiyar” masalı modellenerek deney yapılmıştır. Masalın, Ankara, Diyarbakır, Çerekeş, Tokat, Antalya, Çanakkale, Balıkesir gibi varyantları bulunmaktadır. Masallarda Çember Tiyar masalının Uluslararası Masal Tipleri Kataloğundaki numarasını Pertev Naili Boratav, 425 ve 425 A olarak vermiştir. Çalışmada toplam 42 kişiyle farklı zaman ve mekânlarda Van’da yüz yüze görüşülerek konuyla ilgili sorular sorulmuş ve masal anlatmaları istenmiştir. Lowie ve Barlett’in yöntemleri gözetilerek yapılan bu çalışma, iki araştırmanın eksik yönlerini tamamlayıcı niteliktedir. Elde edilen sonuçlar ve yapılan deneyler çalışmalarla desteklenmiş, mukayese edilmiştir.
Tales, which are products of oral narration, are important cultural heritages reflecting social and individual values. However, over time, significant changes have occurred in the transmission of tales. These changes create significant effects in social and psychological dimensions. In social and psychological dimensions, the change of social values plays a major role in the transmission of tales. Traditional tales have mostly been told in order to transfer moral values and social norms to future generations. However, modernization, globalization and media influence have caused universal elements to come to the fore in tales, while local and cultural elements have weakened. In particular, digitalization has transformed tale telling from an individual activity to a mass entertainment format. This situation has reduced the function of tales to strengthen social ties, while leading them to become a consumption-oriented content. In the study, the social and psychological dimensions of the changes in tale transmission were tested by modeling the tale "Çembertiyar" published by Pertev Naili Boratav in 1958 in the light of the experiments conducted by F.C. Barlett and Robert H. Lowie. There are variants of the tale such as Ankara, Diyarbakır, Çerekeş, Tokat, Antalya, Çanakkale, Balıkesir. In the tales, Pertev Naili Boratav gave the number of the Çembertiyar tale in the International Tale Types Catalog as 425 and 425 A. In the study, a total of 42 people were interviewed face to face in Van at different times and places, and questions were asked about the subject, and they were asked to tell stories. This study, which was conducted by observing the methods of Lowie and Bartlett, is complementary to the shortcomings of the two studies. The results obtained and the experiments conducted were supported and compared with the studies.