Akademik Veri Yönetim Sistemi
GEÇMİŞTEN GELECEĞE TÜRK DÜNYASI, Erzincan, Türkiye, 9 - 12 Ekim 2022, ss.1130-1144
Gazneli Sultan Mahmud vefat etmeden evvel ülke topraklarını iki oğlu Emîr Mes’ud ve Muhammed arasında taksim etmiştir. Gazne, Horasan, Belh ve Kuzey Hindistan bölgesi Muhammed’e verilirken; İsfehan, Cibal ve Rey şehri Emîr Mes’ud’a bırakılmıştır. Muhammed babasının vefatından sonra veliahtlık hükmü mucibince tahta çıkmıştır. Emîr Mes’ud İsfehan şehrinden hareket ederek Rey’e gelmiş ve kardeşine bir elçi gönderip paylaşıma razı olduğunu, ancak hutbenin kendi adına okunması ve sikkenin de kendi adına basılması gerektiğini bildirmiştir. Teklifi reddedince iki taraf arasında savaş hazırlıkları başlamıştır. Ne var ki Muhammed’in yanında bulunan üst düzey devlet adamları içten içe Emîr Mes’ud’dan yana bir tavır takınmışlardır. Nihayet Muhammed’in öncülüğünde harekete geçen Gazneli ordusu Tekinâbâd şehrine geldiğinde devlet ileri gelenleri yaptıklarından pişman olarak Emîr Mes’ud’a mektuplar gönderip Gazne’ye gelmesini teklif etmişlerdir. Ayrıca Muhammed 3 Şevval 421/4 Ekim 1030 tarihinde Tekinâbâd’da saltanat tahtından indirilerek Kuhtîz Kalesi’ne hapsedilmiştir. On yıl saltanat makamında kalan Sultan Mes’ud 431/1040 yılında gerçekleşen Dandanakan Savaşı’nda Selçuklulara karşı yenilgiye uğradıktan sonra Hindistan’a giderken ordusu içerisinde çıkan bir isyan sonucu önce Giri Kalesi’ne hapsedilmiş ve kısa bir süre sonra da öldürülmüştür. Muhammed, Sultan Mes’ud’un vefatından sonra ikince defa tahta çıkarılsa da bu ikinci saltanatı da uzun sürmemiş ve Mes’ud’un oğlu Mevdûd ile giriştiği ikinci taht mücadelesini de kaybedip 432/1041 tarihinde öldürülmüştür. Bu çalışmada devrin kaynakları incelenerek Muhammed b. Mahmud’un hayatı, veliahtlık meselesi ve esareti hususundaki bilgiler aydınlatılmaya çalışılacaktır.