Akademik Veri Yönetim Sistemi
4. ULUSLARARASI TÜRKOLOJİ ARAŞTIRMALARI SEMPOZYUMU, Van, Türkiye, 20 - 22 Ekim 2022, ss.90-92, (Özet Bildiri)
Akdeniz dünyasının kaderini takdir eden bir bölgede XIV. yüzyılın başında kurulan Osmanlı Devleti, çok çeşitli hususiyetlere sahip milletleri topluluğunu XIX. yüzyıla kadar pek büyük problemlerle karşılaşmadan yönetebilme kabiliyetini göstermiştir. Kabiliyetin kalibresini Turani örf, payandasını İslami prensipler çerçevesinde meşruiyet kesbetmiş İran ve Roma İmparatorluklar mirası, pozisyonunu ise feth etmiş olduğu coğrafyaların alışkanlıkları teşkil etmiştir. XIX. yüzyılla birlikte iktisadi ve içtimai taleplerin çoğulcu yönetim anlayışlarını ön plana çıkartması, mezkûr Osmanlı müktesebatını krize sürüklemiştir. Kriz, pratik planda nazırlıkların ihdasına, merkezi ve yerel meclislerin inşasına kapı aralamış, teorik bağlamda ise “Tanzimat” ve “Islahat” fermanlarının ön gördüğü nizamnamelerle çözülmeye çalışılmıştır. Yaklaşık yarım asırlık bir tecrübeye tekabül eden bu çaba ve gayretler 1876 yılında Kanun-ı Esasinin ilanına 1877 Aralığında ise Meclis-i Mebusanın açılmasına vesile olmuştur. Ancak 93 Harbi gerekçe gösterilerek anayasaya istinad eden ve genel bir meclis tecrübesi askıya alınarak sarayın merkeze konumlandığı yeni bir tanzimat süreci 31 yıl daha yaşanmıştır. XX. yüzyılın başında özellikle Balkanlarda ve Doğu Anadolu’da etnik siyasete dayalı toplumsal taleplerin devletin toprak bütünlüğünü tehdit etmesi 1908 Temmuzunda meclisin yeniden açılmasına neden olmuştur. Genel hatlarıyla tasvir ettiğimiz sürecin misdakını “çağdaşlaşma”, meşruiyetini ise “Avrupaileşme” teşkil etmiştir. Tebliğimiz, 1908 Meclisindeki oturumlar dikkate alınarak her iki algının gerçeklik düzeyi araştırılacaktır. Araştırmanın birinci kaynaklarını dönem meclis tutanakları başta olmak üzere Osmanlı Cumhurbaşkanlığı arşivi oluşturacaktır.