Yazı Evrimindeki Doğallık ile Ses Temelli Harf Öğretimi Arasındaki Uyumsuzluk


Varol O.

Uluslararası Dilbilim ve Karşılaştırmalı Edebiyat Kongresi , Mardin, Türkiye, 15 - 16 Mayıs 2025, (Yayınlanmadı)

  • Yayın Türü: Bildiri / Yayınlanmadı
  • Basıldığı Şehir: Mardin
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Sümer Uygarlığının, tümcesel kurulumu sembolik / göstergesel ilişkiler ile sunabilme yetkinliği, Türkçe ve Kürtçe gibi diller için de uygulanan Latin Alfabesinin oluşum sürecinin ilk adımıdır. Resimyazı kaynaklı ideogramlar ve belirteçler ile beslenen hece yazısının üretkenliğine sahip çiviyazısı, iki bin beş yüz yıl boyunca Eski Yakındoğu toplumlarının temel yazı sistemi olarak kullanılmıştır. Bu bağlamda, kaynağı belirli bir nesnenin ilk sesi ya da ilk hecesi olan ve buna göre “telaffuzu kolay” sözcük oluşumunun sağlandığı doğal ve üretimsel bir görsel iletişim süreci yaşanmıştır. Göstergesel resim yazının çivi yazısı ile üretkenliği sağlansa da bilgi aktarımında ekonomi arayışı, Fenike kaynaklı olan ve Eski Yunanlar tarafından ödünçlenip geliştirilen harf yazısının ortaya çıkmasını sağladı. Sümerceden Yunanca ve Latinceye, sembolik-üretimsel ve ekonomik yazımsal değişim ve gelişim süreçleri, uygulandıkları dillerin özelliklerine ve toplumların

iletişimsel ihtiyaçlarına bağlı olarak gerçekleşmiştir. Farklı düşünce tekniklerinin aktif oldukları bu süreçlerde, anlamları oluşturan işaretlerin adlandırılması da insanoğlunun fiziksel donanımının sunabildiği imkanlara göre “doğal olarak” belirlenmekteydi. Doğal olma kavramı üzerine kurulu doğallık teorisine (naturalness theory) göre dilbilimsel bir olgunun duyusal ve bilişsel olarak az bir çaba ile işlemlenebilmesi, doğal olduğunu göstermektedir. Dilbilimsel olgunun kavranmasının ve sunulmasının güçlüğü ise doğallıktan uzaklaşmak biçiminde değerlendirilebilir. Yazının evrimi içinde gözlemlenen göstergesel algılama, seslerden sözcükler ve tümceler üretme gibi farklı düşünce tekniklerinin günümüz “ses temelli cümle yönetimi” uygulaması içinde bulunması, okuma öğretimine katkılar sunmaktadır. Öte yandan adları ile sesletimleri aynı olmayan ünsüz seslerin öğretimi konusundaki yöntem, doğal dil becerisine ve seslerin doğasına aykırı görünmektedir. Öğrencilerin öğrenme ve okuma aşamalarında telaffuzu zorlaştırılan seslere yoğunlaşmalarının anlamalarını güçleştirdiğini belirten çalışmalar da bulunmaktadır. Sesler ve görsel karşılıkları olan harfler, iletişimsel anlamın oluşması için temel kaynak sağlayıcılardır. Yazının evrimsel gelişim aşamalarının hangi bilişsel süreçlere ve fiziki koşullara göre biçimlendiğinin kavranması, okuma ve yazmanın daha doğal yollarla öğretimi ve edinimi konularında yönlendirici ve destekleyici olacaktır.

The invention of the Latin Alphabet, which is also used for languages like Turkish and Kurdish, began with the Sumerian Civilization's ability to demonstrate sentential construction with symbolic/semiotic linkages. For 2,500 years, the primary writing system of Ancient Near Eastern societies was cuneiform, which had the productivity of syllabic writing fueled by ideograms and determinatives deriving from pictograms. A natural and fruitful visual communication process has been observed in this context, where the construction of "easy to pronounce" words is based on the initial sound or syllable of a particular item. According to the naturalness theory, which is based on the concept of being natural, the fact that a linguistic phenomenon can be processed with little sensory and cognitive effort shows that it is natural. The difficulty of comprehending and presenting a linguistic phenomenon can be evaluated as moving away from naturalness. The existence of different thinking techniques such as semiotic perception and producing words and sentences from sounds observed in the evolution of writing in today’s “sound-based sentence management” application contributes to the teaching of reading. On the other hand, the method of teaching consonant sounds whose names and pronunciations are not the same seems to be contrary to natural language skills and the nature of sounds. There are also studies indicating that students’ concentration on sounds that are difficult to pronounce during the learning and reading stages makes it difficult for them to understand. Sounds and letters, which are their visual counterparts, are the basic resource providers for the formation of communicative meaning. Understanding the cognitive processes and physical conditions that shape the evolutionary development stages of writing will guide and support the teaching and acquisition of reading and writing in more natural ways.