Akademik Veri Yönetim Sistemi
1. ANADOLU ULUSLARARASI MULTİ DİSİPLİNER ÇALIŞMALAR KONGRESİ, Diyarbakır, Türkiye, 28 - 29 Aralık 2018, cilt.1, sa.1, ss.212
Bu çalışma, engelliliğe ilişkin ana yaklaşımlardan bir olan İnsan Hakları Modelinin temel bakış açısını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırma, nitel veri toplama araçlarından doküman incelemesi tekniği kullanılmış ve elde edilen veriler betimsel analize tabi tutulmuştur. Araştırma, engelliliğe ilişkin İnsan Hakları Modelini ele alan kaynaklara ulaşarak yürütülmüştür. Engellilik konusu, üç temel yaklaşımdan hareketle ele alınmıştır. Engellilik konusu, ilkin tıbbi model, daha sonra sosyal model çerçevesinden ele alınırken, günümüzde ise insan hakları modeli çerçevesinde ele alınmaktadır. Tıbbi model, engellilik sorunun kaynağını bireyin fiziksel ve sağlık durumuna indirgemiş böylece bireyin tıbbi tedavisi ve rehabilitasyonuna odaklanmıştır. Keza engellilik sorununu bireyle sınırlandırmış ve bireyi desteğe veya yardıma muhtaç olarak nitelemiştir. Diğer taraftan sosyal model, engelliliğin kısmen bireyin kendisinden kaynaklandığını ve sorunun asıl kaynağının toplumsal önyargılar olduğuna dikkat çekmiştir. Bu modele göre engellilik konusu ve engelli bireyler, toplum tarafından görmezden gelindiğini için toplumsal ve fiziksel zeminde engeller oluşmaktadır. Yani, fiziksel, zihinsel, duygusal ve ruhsal yönden bireysel farklılıklar görmezden gelinerek oluşturulan sosyal alanların ve mimari yapıların engelli bireylere engel teşkil ettiği illeri sürülmektedir. İnsan hakları modeli ise, engelli bireylerin hak ve özgürlüklerden tam ve eşit olarak yararlanabilmeleri için engelli bireyin önündeki engellerin kaldırılmasına ve fırsat eşitliğinin sağlanmasına yönelik tedbirlerin alınmasını savunmaktadır. Engelli bireylerin iç ve dış mekânlara erişim veya bilgiye erişim için evrensel tasarım ve hizmet sistemlerinin oluşturmasını tartışmaya açmışlardır. Örneğim, ulaşım mekânları olan kaldırımlarda veya ulaşım araçları olan otobüslerde, bilgiye erişim aracı olan bilgisayarlarda hizmet sunarken ayrımcılık yapılmamasını, bireylere insan hakları temelinde ve evrensel içerikli hizmetlerin sunulmasını desteklemektedir. Araştırmada günümüzde engellilik modeli olarak kabul gören modelin insan hakları modeli olduğu ve engelli aktivistlerin en çok bu modelli savundukları sonucuna ulaşılmıştır.