Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Sanat ve Estetik Dergisi, sa.14, ss.227-241, 2024 (Hakemli Dergi)
Geçmişte yaşamış olan toplumların izlerini gelecek nesillere aktarmada yazı kadar önemli olan diğer bir etken de iyi bir iletişim aracı olan el sanatı ürünleridir. El sanatlarının önemli bir dalı olan madenden yapılmış olan eserler; ahşap, seramik, deri ve dokuma örneklerine nazaran daha sağlam olduklarından, günümüze onlara göre daha çok ulaşmışlardır. Taşınabilir nitelikte olan mühürler, aynı zamanda yapıldıkları dönemin kültürel değerlerini yansıtmaları açısından birer belge niteliği taşımaktadırlar. Maden sanatının önemli bir kolunu oluşturan mühürler; sert maddelerin üzerine kazınmış imza yerine geçen yazı, arma veya damgalarla, bunların baskısı anlamına gelmektedir. Tarih boyunca birçok medeniyet tarafından kullanılan mühürler, genellikle; altın, gümüş, pirinç, demir, bronz gibi madenler veya zümrüt, ametist, akik, firuze, necef, yemen taşı, kantaşı, inci gibi kıymetli taşlar üzerine kazılmıştır. Basıldığında düzgün çıkması için mühürlerin üzerindeki yazılar ters kazınır. Uygulanacak yüzey üzerinde iz bırakması için ya is veya mürekkebe basılarak kullanılırdı. Pithos vb pişmiş topraktan yapılmış bir eser üzerine uygulanması durumunda ise seramik hamurunun henüz kurumadan önce uygulanması gerekir. Mühürlere isim ya dakişinin bağlı bulunduğu görevi, unvan,kurum, işletme, Kur’anı Kerim ayetleri veya beyitler hakkedilmektedir. Ayrıca süslemek için bitkisel motifler başta olmak üzere birçok farklı motif hakkedilmektedir. Osmanlı İmparatorluğunda mühürler; mühr-i hümayun, şahsi mühürler, vakıf mühürleri, resmi mühürler ve tılsım mühürler gibi kullanım amacına ve kullanan şahsa göre tasnif edilmekteydi. Bu bağlamda Osmanlı Sanatında ve Mardin Müzesi’nde tarihi önem arz eden yedi adet döner tablalı mühür örneğinin tespiti gerçekleştirilip, sanat tarihi perspektifiyle süsleme, yapım tekniği, hangi döneme ait olduğu, eserlerde kullanılan madenin türü, ölçüleri ve üzerine hakkedilmiş olan motif ve yazıların çevirileri hakkında tespitler yapılarak bir bütün halinde ele alınmaya çalışılarak ait oldukları dönemin mühür sanatı ve ait oldukları kişiler hakkında bilgi edinilmesi amaçlanmıştır.