Akademik Veri Yönetim Sistemi
16. Uluslararası Çinden Adriyatike Bilimsel Araştırmalar Kongresi , Bitlis, Türkiye, 12 - 14 Haziran 2024, sa.16, ss.83-84, (Özet Bildiri)
Aktüel dünyanın önemli çevresel sorunlarının başında gelen iklim değişikliği, doğal ortamda ve insan yaşamında bıraktığı izlerden dolayı özellikle son yıllarda üzerinde sıklıkla durulan konulardan biridir. İklim değişikliği kaynaklı alt parametrelerden biri olan yağış değişkenliği; azalan yıllık ortalama yağış miktarında, yağış türünde ve yağışın yıl içerisindeki dağılışında kendisini göstermektedir. Bu değişkenlere bağlı olarak oluşan sel ve taşkınlar doğal ve beşeri yaşamı olumsuz yönde etkilemektedir. Bu olumsuz etkiyi oluşturan iki temel faktörden birincisi atmosfer koşulları olurken ikincisi yeryüzünün topoğrafik koşullarıdır. Yeryüzünde olumsuz atmosfer koşullarının aynı olduğu farklı bölgelerde topoğrafik özelliklerin değişmesi olasıdır. Değişen bu topoğrafik yapı, bölgede görülen bu olumsuz etkiyi de değiştirmektedir. Bu çalışmada Adriyatikten Çin’e kadar uzanan Alp-Himalaya kıvrım dağ kuşağında yer alan Van Gölü Havzası değerlendirilecektir. Havzada son yıllarda artış gösteren sel ve taşkın olaylarının havzanın topoğrafik yapısı ile ilişkilendirilmesi amaçlanmaktadır. Anadolu’nun en büyük 2. kapalı havzası olan Van Gölü Havzası tektonizma, akarsu kapmaları ve volkanik süreçlerin ortak etkisiyle şekillenen çok kökenli bir havzaya karşılık gelmektedir. Topoğrafik evrimdeki bu süreç zenginliğinden dolayı havzanın morfolojik özellikleri de alt havzaları da kapsayacak şekilde önemli farklılıklar göstermektedir. Havza dahilinde birçok göl bulunmakla birlikte en büyük gölü Van Gölü temsil etmektedir. Ancak Van Gölü, havzanın merkezinde değil de batısında sınır olacak şekilde konumlanmıştır. Bu nedenle hidrografya ve topoğrafya ilişkisi bakımından asimetrik bir karakter sunan Van Gölü Havzası’nın bu genel morfolojik yapısı havza içerisinde meydana gelen ve son yıllarda oluşum frekansı artan sel ve taşkın olaylarının dağılım ve gelişiminde de etkili olmaktadır. Özellikle havzanın doğusunda alt havza kapılmalarıyla genişleyen havza alanları, geniş su toplama ünitelerine karşılık gelmektedir. Burada özellikle Çaldıran, Güzelsu ve Dorutay Havzaları drenaj ağı genişliği bakımından havzanın en büyük alt havzalarını oluşturmaktadır. İklim değişikliği ekseninde son yıllarda yağış değişkenliğinde meydana gelen farklılıklar yüzeysel hidrolojik döngüye kısa süre içinde daha fazla su katılımı ile sonuçlanırken, topoğrafyanın uygunluğundan dolayı havzanın doğusunda özellikle Özalp ve Saray ilçeleri çevreleri bu afetlerden en çok etkilenen bölgelerin başında gelmektedir. Buna karşılık havzanın güney, kuzey ve batı kesimlerinde ise büyük alt havza morfolojisinden yoksunluk, sel ve taşkın olaylarının frekans ve şiddetini azaltan bir parametreye dönüşmektedir.
Anahtar Kelimeler: İklim Değişikliği, Van Gölü Havzası, Sel ve Taşkın
Climate change, which is one of the most important environmental problems of the current world, is one of the issues that have been frequently emphasised in recent years due to the traces it leaves on the natural environment and human life. Precipitation variability, which is one of the sub-parameters caused by climate change, shows itself in the decreasing annual average precipitation amount, precipitation type and distribution of precipitation throughout the year. Floods and floods that occur due to these variables adversely affect natural and human life. The first of the two main factors that create this negative effect is the atmospheric conditions, while the second is the topographical conditions of the earth. It is possible that topographical features change in different regions where unfavourable atmospheric conditions are the same. This changing topographical structure also changes this negative effect seen in the region. In this study, the Lake Van Basin located in the Alpine- Himalayan fold mountain belt extending from the Adriatic to China will be evaluated. It is aimed to relate the flood and inundation events that have increased in the basin in recent years with the topographical structure of the basin. Lake Van Basin, the second largest closed basin in Anatolia, corresponds to a multi-origin basin shaped by the joint effects of tectonism, river captures and volcanic processes. Due to this richness of processes in topographic evolution, the morphological characteristics of the basin show significant differences, including sub-basins. Although there are many lakes within the basin, Lake Van represents the largest lake. However, Lake Van is not located in the centre of the basin, but in the west of the basin. For this reason, this general morphological structure of the Lake Van Basin, which presents an asymmetrical character in terms of hydrography and topography relationship, is also effective in the distribution and development of flood and flood events occurring in the basin, which have increased in frequency in recent years. Especially in the east of the basin, the basin areas expanding with sub-basin inclusions correspond to large water collection units. Here, especially Çaldıran, Güzelsu and Dorutay Basins constitute the largest sub-basins of the basin in terms of drainage network width. While the differences in precipitation variability in recent years on the axis of climate change have resulted in more water participation in the surface hydrological cycle in a short time, due to the suitability of the topography, the eastern part of the basin, especially around Özalp and Saray districts, is one of the regions most affected by these disasters. On the other hand, in the southern, northern and western parts of the basin, the lack of large sub-basin morphology turns into a parameter that reduces the frequency and severity of flood and flood events.
Keywords: Climate Change, Lake Van Basin, Flood