Akademik Veri Yönetim Sistemi
2. B LSEL INTERNATIONAL TURABD N SCIENTIFIC RESEARCHES AND INNOVATION CONGRESS, Mardin, Türkiye, 4 - 05 Mayıs 2024, ss.298-308
Nisan 1986’da meydana gelen Çernobil kazası, reaktörün güvenliğini araştırmak için başlatılan bir deney sonrasında ortaya çıkmış ve nükleer enerji üretimi tarihinde en büyük radyoaktivite salınımıyla sonuçlanmıştır. Reaktör çekirdeği yaklaşık 10 gün boyunca yanmaya devam ettiği için bu süre zarfında atmosfere radyonüklid salınımı gerçekleşmiştir. Kazadan sonraki ilk birkaç haftada Belarus, Rusya ve Ukrayna'daki populasyona en çok doz sağlayan radyonüklid 131I olmuştur. Yerel bölgedeki radyonüklid kirliliğin yanı sıra radyoaktif bulutlar Avrupa'nın geniş bölgelerine de taşınmış ve yağıştaki ıslak birikimden dolayı uzak mesafelerde bile yüksek radyoaktivite konsantrasyonları görülmüştür. Radyoaktiviteye hem eksternal hem de internal olarak maruz kalan insanlarda deterministik (Akut Radyasyon Sendromu ve Bölgesel Radyasyon Hasarı), stokastik etkiler (kanser vb.) ve psikosomatik hastalıklar meydana gelmiştir. Bazı Avrupa ülkeleri yüksek kontaminasyon seviyelerini önlemek için birtakım önlemler almıştır. Çiftlik hayvanlarına radyoaktif maddenin, gastrointestinal sistemden emilimini azaltmak için yem katkı maddeleri verilmesi, içme suyu filtreleme sistemlerine aktif kömür ve zeolit eklenmesi bu önlemler arasında yer almaktadır. Çernobil’den sonra uzun yıllar boyunca radyonüklidlere ev sahipliği yapan karasal ortam, sağlık ve çevre değerlendirmeleri açısından önemlidir. Bu çalışmada Çernobil kazasını takip eden yıllarda 17 farklı Avrupa ülkesinde ölçülen bazı radyonüklidler (131I (Bqm-3), 134Cs (Bqm-3), 137Cs (Bqm-3)) için yüzeydeki hava aktivitesi konsantrasyonları ve birikim gözlemlerini içeren veri seti kullanılmış ve sonuçlar değerlendirilmiştir. Elde edilen bilgilere göre; ülkeler arasındaki fark istatistik olarak anlamlı bulunmuş ve 131I (Bqm-3) bakımından en yüksek ortalamaya sahip ülke Avusturya’dır (p<0.05). 134Cs (Bqm-3) ve 137Cs (Bqm-3) konsantrasyonunun en yüksek olduğu ülkeler sırasıyla Slovakya ve Hollanda’dır. Hem iyileştirmeye yardımcı olmak hem de kaza sonrası duruma ilişkin geleceğe yönelik tahminlerde bulunmak amacıyla radyoekolojik çalışmaların sürekliliği önemlidir. Böylece popülasyona yönelik maruziyet dozu tahmin edilebilir ve gerekli önlemler alınabilir. Aynı zamanda gelecekteki kazalarla başa çıkmak için daha fazla bilgiye ihtiyaç duyulduğunun da farkına varılmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Avrupa Ülkeleri, Çernobil, Radyonüklid