THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES INSTITUTE, sa.41, ss.133-150, 2018 (Hakemli Dergi)
Arketipsel eleştiri kuramı, Carl Gustav Jung tarafından oluşturulan ve
bilinçdışından gelen insan davranışlarıyla ilgili bir eleştiri kuramıdır. Jung,
arketipsel eleştiri kuramında, insan zihninde varoluştan bu yana kodlanmış
davranışlar bulunduğunu ifade eder. Bu davranışları da arketiplerle açıklar.
Jung’un arketipsel eleştirisi edebiyatçılar tarafından benimsenir ve eser
incelemelerinde kullanılır. Masal, destan, roman, şiir gibi edebi türler
arketipsel eleştiri kuramıyla farklı bir bakış açısı ile incelenmektedir.
Arketipsel açıdan eser incelemesi Türk edebiyatında da ilgi çeken çalışmalar
arasına girer. Bu tür çalışmalarda, yazarın hayatı esere yansımışsa yazar-eser
ilişkisi göz önünde bulundurularak, arketipsel eşleştiriye göre inceleme yapılır.
Özellikle şair-şiir ilişkisi, şairin hayatının şiire yansıması roman ve hikâye
türüne göre daha belirgindir. Bu şairlerden biri de Cemal Süreya’dır.
Süreya’nın şiirlerinde öne çıkan temalardan biri kadındır. Kadın, arketipsel
olarak değerlendirildiğinde; anne, cinsellik, aşk, Havva ana arketipleriyle öne
çıktığı görülür. Cemal Süreya’nın şiirlerindeki kadın arketipi şairin kadına
bakışı ile paralellik göstermektedir. Onun şiirlerinde kadını arketipsel açıdan
değerlendirmek, şairin şiirlerine farklı bir yorum getircektir.
Archetypical critic theory is a critic theory by Carl Gustav Jung about
human behaviours deriving from the unconscious. In his archetypical critique
Bu makale, İkinci Yeni Şiirine Arketipsel Sembolizm Açısından Bir Yaklaşım
başlıklı doktora tezinden üretilmiştir.
134 Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi The Journal of Social Sciences Institute
theory, Jung suggests that there are coded behaviours in human mind from the
existence since now. He explains the behaviours by archetypes. This
archetypical critique of Jung has been accepted and used on the studies.
Literary types such as, tales, epic poems, novels, poems are studied in a
different prospective by archetypical critique theory. Archetypical studies are
also among the compelling studies in Turkish literature. By this perspective,
while a work is studied it might not seen independent from the life of author.
One of the prominent themes in Cemal Süreya’s poems is women. It is seems
that women is prominent with the archetypes of mother, Virgin Mary, Love,
Sexuality Women Archetype in Cemal Süreya poems, shows a parallelism with
his perspective of women. In Cemal Süreya poems, evaluating women
archetypically shows us that woman is read differently in his poems.