Research Information System
in: İslâm Düşüncesinde Eleştiri Kültürü ve Tahammül Ahlâkı III, Tecelli Karasu,Mahsum Aytepe, Editor, İSLÂMÎ İLİMLER ARAŞTIRMA VAKFI, İstanbul, pp.189-201, 2021
Gazâlî, filozofları bazı konularda eleştirirken İbnü’l-Melâhimî, tüm
konularda eleştirmektedir. Gazâlî fizik, mantık ve riyazet gibi felsefî
konularla ilgilenmenin sakıncalı olmadığını, ama filozofların ilahiyat ile ilgili
iddialarının tutarsız olduğunu ispatlamaya çalışırken İbnü’l-Melâhimî
filozofları ve felsefeyle ilgilenenleri tümüyle eleştirmektedir. O da Gazâlî
gibi filozofların kibirli olduklarını söylemiş ve onların felsefenin tüm
ilimlerden üstün olduğu şeklindeki görüşlerini eleştirmiştir.
İbnü’l-Melâhimî’ye göre Fârâbî ve İbn Sînâ gibi filozoflar önceki
filozofların yollarını takip etmekle İslâm dininden çıkmışlardır. Ona görefilozoflar öğretilerinin İslâmî olduğu imajını uyandırmaya çalışan din ve
peygamber düşmanı kişilerdir.
İbnü’l-Melâhimî de Gazâlî’de olduğu gibi filozofların burhan deliline
dayandıkları şeklindeki görüşlerini eleştirir ve hatta onların bu söylemlerini
istihza eder.
Sonuç olarak hem Gazâlî hem de İbnü’l-Melâhimî’nin İbn Sînâ
eleştirilerinin yöntem açısından benzer yönlerinin yanı sıra farklı yaklaşım
ve değerlendirmelerin de olduğunu ve İbn Sînâcı öğretileri eleştirmekle
insanların o fikirlere meyletmelerine karşı çıkmaya ve kendi öğretilerine
çekmeye çalıştıklarını söyleyebiliriz. Ayrıca şunu da belirtelim ki bu
çalışmada mukayese edilen birçok konu müstakil çalışmalarla daha ayrıntılı
bir şekilde ele alınabilir.