Bu çalışmada İran ve Türkiye yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında demokrasi ile ilgili kavramlara yer verilme düzeyleri incelenmiştir. Araştırma kapsamında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ile alan yazın ve uzman önerileri doğrultusunda demokrasi ile ilgili on bileşen üzerinden değerlendirme yapılmıştır. Her iki ülke Milli Eğitim Bakanlıkları tarafından 2020 yılından itibaren beş yıl süreyle okullarda ders kitabı olarak okutulan kitaplar arasında yer alan 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitapları doküman analizi yöntemiyle betimsel analiz yapılarak incelenmiştir. Okuma metinleri ve etkinlikler hariç kitaplarda demokrasi ile ilgili kavramların sayısı belirlenmiş ve yüzdesi hesaplanmıştır. Araştırma neticesinde genel olarak İran ve Türkiye yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında demokrasi ile doğrudan ilgili bazı kavramlara çok yer verildiği, ancak bunlarla ilgili bazı alt ve yan kavramlara yeterli düzeyde yer verilmediği görülmektedir. İran yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitabında demokrasi ile ilgili temel kavramlardan biri olan “seçme ve karar verme” bileşenine hiç yer verilmediği görülmektedir. Demokrasi kavramı ve bileşenlerine yer verilme düzeyi açısından değerlendirildiğinde Türkiye yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitabının (N=117, %66.42)’lik oranı ile İran yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer verilen (N=59, %33.48)’lik orandan daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Demokrasi ve bileşenlerine Türkiye yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitabında, İran yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitabından daha fazla yer yer verilmiş olması her iki ülkenin siyasi yapılarının bir yansıması olarak değerlendirilebilir.
This study examined the extent to which concepts related to democracy are included in Iranian and Turkish seventh-grade social studies textbooks. Within the scope of the research, an evaluation was made on ten components related to democracy in line with the European Convention on Human Rights and the United Nations Universal Declaration of Human Rights, as well as literature and expert recommendations. The 7th-grade Social Studies textbooks, which are among the books taught as textbooks in schools for five years starting from 2020 by the Ministries of National Education of both countries, were examined by descriptive analysis using the document analysis method. The number of concepts related to democracy in the books, excluding reading texts and activities, was determined and their percentage was calculated. As a result of the research, it is generally seen that some concepts directly related to democracy are given a lot of space in Iranian and Turkish seventh-grade social studies textbooks, but some sub- and side concepts related to them are not given enough space. It is seen that the “choice and decision-making” component, which is one of the basic concepts related to democracy, is not included at all in the Iranian seventh-grade social studies textbook. When evaluated in terms of the level of inclusion of the concept of democracy and its components, it was determined that the rate of (N=117, 66.42%) in the Turkish seventh- grade social studies textbook was higher than the rate of (N=59, 33.48%) in the Iranian seventh-grade social studies textbook. The fact that democracy and its components were included more in the Turkish seventh- grade social studies textbook than in the Iranian seventh-grade social studies textbook can be evaluated as a reflection of the political structures of both countries.
